«سنگ حجر الاسود» درست تر است.

🌺 نخستین بار که با واژه «حشو» آشنا شدم، در مقدمه کتاب «بوستان» بود؛ آنجا که‌ سعدی سروده بود:

الا ای هنرمند پاکیزه خوی
هنرمند نشنیده ام عیب جوی

قبا گر حریر است و گر پرنیان
بناچار «حشوش» بود در میان

تو گر پرنیانی نیابی مجوش
کرم کارفرمای و حشوم بپوش

🌱 دکتر غلامحسین یوسفی، مصحح ارجمند «بوستان»، در توضیح واژه «حشو» نوشته است:

 «آنچه که با آن، درون چیزی را پر کنند، نظیر پشم و پنبه در لحاف و تشک، و پر در بالش؛ در اصطلاح ادبیات، کلامی است زاید که در وسط جمله قرار گیرد. در اینجا، منظور لایه ای است که میان رویه و آستر جامه می گذارند و ارزان است. در این بیت، آمدن ابیات عادی همراه اشعار بلند به قرار گرفتن لایه کم بها در میان جامه ابریشمین تشبیه شده است».

🌸 از جمله مقالاتی که به گونه مستقل، به مقوله «حشو» پرداخته است، مقاله ای است از محمد اسفندیاری با عنوان «حشو قبیح» که در کتاب «کتاب پژوهی؛ پژوهش هایی در زمینه کتاب و نقد کتاب»(۱۳۷۵، نشر خرم) به چاپ رسیده است. نویسنده در این مقاله ممتع و طولانی، به انواع حشو و مصداق های آن پرداخته است.

نویسنده حشو را بر سه گونه می داند: حشو ملیح، متوسط و قبیح. 

نمونه حشو ملیح: 

دی_ که پایش شکسته باد_ برفت
گل_ که عمرش دراز باد_ آمد

در بیت بالا، دو جمله معترضه که میان دو خط تیره اند، موجب زیبایی بیشتر سخن می شوند. این گونه حشو، بیشتر در دعا و نفرین به کار می رود.

نمونه حشو متوسط:

گر خیره مرا زیر و زبر خواهی کرد
از عمر خود ای دوست چه بر خواهی کرد

«ای دوست» در بیت بالا، نه موجب زیبایی است و  نه کاهنده آن.

🥀 اسفندیاری، حشو‌ قبیح را به شش گونه تقسیم می کند. وی گونه نخست حشو قبیح را آن می داند که دو کلمه معادل هم (از دو زبان) که هر دو افاده یک مقصود می کنند، در کنار هم بیایند، مانند: شب لیله القدر، سوال پرسیدن، فرشته ملک الموت، تخته وایت برد(برد در انگلیسی یعنی تخته)، سنگ حجر الاسود.

🌼 در اینجا سخن بر سر حشو بودن ترکیب «سنگ حجرالاسود» است. علی صلح جو در کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» (۱۳۹۴، نشر مرکز: ۱۵۱_۱۵۲) بر آن است که چون در ترجمه، معنی و هویت برخی از واژه ها یا نام ها آشکار نیست، برای فهم بهتر متن باید از ممیز بهره برد، مانند نمونه زیر: 

Some birds nest in Mont Blanc.

یعنی برخی پرندگان در کوه های «مون بلان» لانه می سازند.

 «مون بلان» در جمله انگلیسی، نام کوه است، اما برای خواننده و مخاطب غیر انگلیسی زبان و  ناآشنا با این کوه، باید واژه «کوه های» به متن افزوده شود تا جمله را به درستی متوجه شود. واژه «کوه های» از نظر صلح جو «ممیز» شمرده می شود. 

🌴 صلح جو ترکیب های «سنگ حجر الاسود» و «لگن خاصره» را هم از این گونه می داند. «حجر» به معنای سنگ است و «اسود» به معنای سیاه، اما معنای «حجر الاسود» برای فارسی زبان ناآشنا با زبان عربی، چندان روشن نیست، از این رو ممیز «سنگ» را بدان می افزاییم تا معنا روشن تر شود. کلمه «خاصره» نیز در عربی به معنای لگن و تهیگاه و پهلوی آدمی است، اما چون این واژه برای فارسی زبانان شفافیت لازم را ندارد، واژه «لگن» کنار آن نشسته است. بنابراین، به نظر صلح جو، «ممیز» را نباید در مقوله حشو قرار داد. 

آدرس کانال من در ایتا:
@joreeha1