نوشتار حاضر مطالعه ای در زمینه ی نگاه اجتماعی برخی از عرفای مسلمان است. آن چه از نتیجه ی این مطالعه برمی آید اشاره ای است به این که عرفا در پژوهش عمق هستی و بیکرانه ی جان که آن را مهم ترین وظیفه ی مطالعاتی خود می دانند و بنابر اصل وحدت، ناگزیر بودند به جامعه نیز چون جلوه ای از حقیقت هستی نگریسته، در باب آن اندیشیده و راه برون رفت از مشکلات آن را نیز، برحسب وظیفه ای که برای ارشاد مریدان در زدودن مشکلات اجتماعی و ساخت جامعه ی نیکوتر داشته اند، در اندیشه ی خویش مرور کرده باشند. نگارنده در کتاب حاضر پس از شرح چارچوب نظری تخیل جامعه شناختی، بخش اول کتاب را که شامل پنج فصل است به بررسی اندیشه های بنیان گذار عرفان اسلامی، عبد، مرید و جانشین حضرت ختمی مرتبت (ص)، حضرت علی (ع)، اختصاص داده است. در بخش دوم چند چشم انداز مهم عرفانی را بررسی کرده تا ارتباط میان مفاهیم جامعه شناسی و عرفان و انس و الفت پنهانی آن ها به آرامی و کندی برملا شود. در بخش سوم سعی نگارنده بر این بوده است تا با گزینش و مطالعه ی تخیل جامعه شناختی سه تن از عرفای صدساله ی اخیر، که همگی متعلق به یک سلسله ی طریقتی و معتقد به چارچوب نظری و مکتبی مشابهی بوده اند، مبانی و مفاهیم مکتبی و نظری لازم برای ساخت مبانی جامعه شناسی عرفانی شناسایی و معرفی شوند.