در ادیان، به هر یک از دسته های مذهبی که در بعضی مسائل دینی اعتقاد خاصی متمایز از دیگران دارند، فرقه می گویند. در مذهب اسلام، دو فرقۀ  اصلی شیعه و سنی از اختلافی که در امر جانشین پیغمبر اسلام پیش آمد، به وجود آمدند؛ فرقه ای دیگر از اغراض سیاسی یا از تأثیر فلسفۀ  یونان در میان مسلمانان یا به منظور ایستادگی در برابر تعصبات خشک پدیدار شدند که نتیجۀ  بعضی از آن ها کفر و زندقه بود. متاسفانه فرق اسلامی در ایران سده های میانه، به رغم وجود منابع فراوان، کم تر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است و این باعث مغفول واقع شدن بخش اعظمی از تاریخ فرهنگی، ما؛ یعنی تحولات فکری شده  است. از این رو مقالات مندرج در این مجموعه، که نگاهی تاریخی به این مسائل کلامی دارد، با این نگاه تألیف شده  است. در کتاب مقالاتی در باب معتزله به خصوص یکی از شخصیت های برجستۀ  آن؛ یعنی ابوالحسن بصری و تاثیر او بر فرقۀ  یهودی قرائیم آمده  است. در مقالات دیگر از فرقۀ  ماتریدیه و اندیشه های شخصیت محوری ابومنصور ماتریدی و فرقه کرامیه در خراسان سخن رفته  است.