افسانه و اسطوره  بودن بحث مهدویت تقریبا مشهورترین و در عین حال ضعیف ترین شبهه ای است که از جانب مستشرقین و غرب زدگان مطرح می شود. برای کسانی که این شبهه را طرح می کنند دو حالت قابل فرض است: نخست این که آنان واقعا متونی را که به منجی آخر زمان اشاره دارد ندیده و جاهل بوده اند؛ که این فرض بسیار بعید و دور از ذهن است، زیرا بسیاری از آنان دانشمند و آشنا به منابع اصیل اسلامی بوده اند. دیگر آن که، آنان در برخورد با مهدویت بدون ذکر هیچ دلیلی نخست فرض را بر افسانه ای بودن آن گذاشته، سپس به تحلیل علل این افسانه سازی از سوی مردم پرداخته اند. مجموعۀ حاضر، ترکیبی از چند نوشتۀ پراکندۀ  مولف است که در پنج مقاله تحت عنوان «خاستگاه منجی باوری»، «خورشید در پشت ابر»، «جمعه روز دیگری است»، «سیری در آموزۀ رجعت» و «ظهور، رجعت و قیامت» به بررسی فرهنگ مهدویت اختصاص دارد.