فهم تاریخیِ «اکنونیت و مدرنیته»

میشه از زوایای مختلفی به مدرنیته نگاه کرد؛ فلسفی، تاریخی، جغرافیایی و... اما یه چیز که قبل از همه‌ی این‌ها لازمه و کمک زیادی به فهم بهتر مطالب می‌کنه، درک زمینه‌ی تاریخی موضوعه. یه مثال بزنم: خیلی از اساتید فلسفه هم برای توضیح نظریه‌ها، اول سراغ خودِ نظریه نمی‌رن، بلکه تاکید می‌کنن که باید تاریخ و فهم اون دوره رو درک کنیم، چون مسائل توی بستر تاریخیه‌شون معنا پیدا می‌کنن. برای همینه که این سیر تاریخی برامون مهمه! به نظرم توی این مسیر، یه نگاه کلی به فلسفه‌ی علم هم لازمه، تا یه تصویر اجمالی از جریان علمیِ شکل‌گرفته در طول تاریخ داشته باشیم. یه چیز دیگه هم که خیلی مهمه: برای درک این جریان علمی، حتماً باید فلسفه‌ی علوم اجتماعی و یه پیش‌زمینه‌ی تاریخی ازش رو هم بلد باشیم. بدون این‌ها، مثل این می‌مونه که بخوایم یه فیلم رو از وسطش تماشا کنیم - کلی چیز گنگ می‌مونه! (من که رشته‌م علوم سیاسی هست، تو درس روش‌تحقیقمون فلسفه علوم اجتماعی خوندیم؛ یعنی اینقدر مهمه که نگو!) کتاب‌های کمتر شنیده‌شده: 1. مجموعه «درآمدی بر فهم جامعه‌ی مدرن» زیرنظر استورات هال: یه راهنمای تاریخی-مفهومی عالی از جامعه‌ی جدید و مسائلش. هر فصل رو یه نویسنده نوشته و به موضوع خاصی پرداخته. جلد اول به «صورتبندی‌های مدرنیته» می‌پردازه و چارچوب‌های مفهومی اصلی رو بررسی می‌کنه. جلد دوم و سوم هم به جنبه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مدرنیته اختصاص دارن. ویژگی جالبش پیوست‌های هر فصل هست که گزیده‌ای از نظریات کلاسیک رو آورده. 2. مجموعه ۴جلدی تاریخ قرن ۱۹ و ۲۰ هابسباوم: یه شاهکار واقعیه! از انقلاب صنعتی و فرانسه شروع می‌کنه و تا فروپاشی شوروی پیش می‌ره. نکته جالبش اینه که این تاریخ‌نویسی مخصوص دانشجویان علوم‌اجتماعیه - نه خیلی سیاسی صرف، نه خیلی اجتماعی. بینش جامعه‌شناختی داره و به همه جنبه‌ها از اقتصاد و سیاست تا فرهنگ و ایدئولوژی پرداخته. درس‌گفتارهای «اندیشه غرب ۱ و ۲» از شاهد طباطبایی، «تاریخ فلسفه غرب» مهدی اردبیلی و «تاریخ فلسفه غرب جدید» حسن مرصعی می‌تونن نقطه شروع خوبی باشن، ولی یادتون باشه اینا بیشتر فلسفی‌ان تا تاریخی. اگه دنبال زمینه‌های مدرنیته هستید، ممکنه یه‌ذره سردرگم‌تون کنن. درس‌گفتار «تمدن‌شناسی» عطاء بیگدلی هم جالبه و می‌تونه کمک‌کننده باشه، هرچند مطمئن نیستم چقدر مفیده. پ.ن: راستی، آقای ایمانی اینقدر توصیه کرد که بالاخره تصمیم گرفتم یه سیر مطالعاتی بنویسم تا یه‌کمی متمرکز بشم. ولی هنوزم برام سخته! اگه چیز دیگه‌ای دیدم که به درد بخوره، حتماً به این لیست اضافه می‌کنم - از درس‌گفتار گرفته تا کتاب‌های دیگه.

درباره‌ی علم و دین بیش‌تر بخوانید

منبع: ماه‌نامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی دوم، سال 1394.