بیان احکام و قواعد مختلف مربوط به صرف و نحو و حالات گوناگون کلمه و کلام در زبان عربی است. در این کتاب نخست به بحث در مورد فرق بین قول و کلام پرداخته شده و اوزان مختلف کلمه اعم از اسم و فعل و حرکات آن ها و نیز جایگاه قول و کلام در علم لغت و نقش علم صرف در بیان معنای کلمه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. آن گاه به بررسی معنای علم نحو و وظیفه آن پرداخته شده و احکام معرب و مبنی و اقسام ان ها بیان شده است. در ادامه نویسنده به کارکردهای علوم ادبی اعم از صرف و نحو در علم فقه و کلام، تفسیر و سایر علوم و معارف اسلامی اشاره نموده و اهمیت مقایسه بین لغات و معانی آن ها در حالات مختلف آن ها در را بررسی کرده است. در بخش بعدی این مجلد از مجموعه حاضر نویسنده به سماعی بودن و قیاسی بودن اقسام کلمه در زبان عرب اشاره کرده و تعارض آن ها را با یکدیگر بررسی کرده است. بیان احکام صرفی مربوط به اعلال و حروف علّه، بررسی وجود معانی مختلف از یک لفظ، بررسی رابطه بین لفظ و معنا، نقش اعراب در تفسیر معنی، تدریجی بودن لغت و ترکیب آن ها با یکدیگر، از دیگر محورهای مهم مندرج در این نوشتار است.