در بخش نخست کتاب علل و اسباب طبیعی قحطی ها و کم یابی های ایران مطرح و در فصل دوم عوامل تاریخی و اجتماعی آن ها بررسی شده است. فصل سوم مربوط به قحطی هایی است که جنبه ی عمومی و سرتاسری داشته اند. در فصل چهارم قحطی های منطقه ای و محلی، حتی المقدور با توجه به تاکید بر علل و عوامل ویژه هر یک تجزیه و تحلیل شده است. در کتاب خاطرنشان می شود: "بررسی تحلیلی قحطی های متعدد و متناوبی که از دیرباز در پهنه ی ایران زمین روی داده، به روشنی گویای این واقعیت است که در کنار علل طبیعی و جغرافیایی، عوامل تاریخی و اجتماعی هم، نقش و سهم  شایان توجه و گاه تعیین کننده ای در ایجاد و یا تشدید این قحطی ها ایفا کرده اند. از جمله ی اهم این عوامل می توان از جنگ ها و تهاجم های مکرر، حاکمیت ملوک الطوایفی و وقوع منازعه ها و کش مکش های دایمی بین امرا، بی ثباتی سیاسی و ناامنی، بی کفایتی و سوء سیاست و مظالم حکام و مقامات دیوانی و نیز رواج فساد مالی در بین آن ها، خودکامگی  فرمانروایان، بی اعتمادی و فقدان هم بستگی بین توده های مردم و حاکمان و هم چنین بعضی نارسایی های زیربنایی از قبیل فقدان شبکه ی ارتباط مناسب، ابتدایی بودن وسایل و امکانات حمل و نقل، نازل بودن سطح بهداشت و مراقبت های پزشکی و نظایر آن یاد کرد".