سیاست رضاشاه، اسلام زدایی، محو ارزش های شیعی و نابودی روحانیت و حوزه های علمیه بود. وی تمام تلاش خود را به کار بست تا به اهداف خویش رسد. پس از سقوط رضاشاه در شهریور 1320، اسلام شیعی در دو حوزة سیاست و فرهنگ برای احیای خود به تکاپو افتاد. در حوزة سیاست، برآیند آن روحانیت سیاسی بود که توانست آرمان ملی شدن صنعت نفت را به یک بسیج عمومی و نهضت تبدیل کند. در حوزة فرهنگ، حوزة علمیه به زعامت آیت الله بروجردی دست به بازسازی زد و توانست روحانیونی فعال، مبارز و سیاسی تربیت کند که نقش اساسی در نهضت و انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی (ره) داشتند. نیروهای مذهبی در این دوره از عرصة مطبوعات، کتاب های دینی و تشکل های فرهنگی غافل نبودند. دومین مجلد از مجموعة «انقلاب اسلامی (زمینه ها ـ چگونگی و چرایی)» به بیان و تحلیل این فعالیت ها اختصاص دارد و تبیین کنندة زمینه های بروز انقلاب اسلامی است.