جلال­الدین محمد بلخی، قبل از مواجهه با شمس تبریزی، دانشمند و عالمی بود موقر و معنون، ا ما برخورد آذرخش­گون شمس­تبریزی وجود او را به آتش کشید و کوه خفته مولانا را به آتش­فشانی عاشقانه مبدل ساخت بطوری که هیچ اندیشمند و خردمندی را نمی­توان یافت که با آثار سحرکننده مولانا آشنایی پیدا کند و محو تماشای زیبایی­های کلام وی نشود.
رینولد نیکلسون که عمری را صرف آثار مولانا و ادبیات عرفانی ایران کرده است درباره او چنین گوید:
«نبوغ عرفانی ایرانی در جلال­الدین تجلی یافته و چون بر آثار شعرای عارف جهان نظر افکنیم مولوی را می­بینیم که بر رفیع­ترین قله ایستاده است و سایر شعرای عارف جهان در مقام مقایسه با او در حکم تپه کوچکی هستند. با مطالعه آثار شعرای بعد از مولوی به این نکته پی می­بریم که همه ایشان از عقاید وی استفاده کرده و تحت نفوذ معنوی او بوده­اند...»