اثر حاضر متن اصلی "مروج الذهب و معادن الجوهر "به زبان عربی است که از روی چاپ باربیه دومینار و پاوه دوکورتی به تصحیح "شارل پلا "در هفت جلد  به چاپ رسیده است .این کتاب در حکم یک فرهنگنامه تاریخی و جغرافیایی است  که علاوه بر اطلاعات جغرافیایی و عقاید و آداب اقوام دیگر مانند ایرانیان  و رومیان و یهودیان نگارنده، تاریخ عمومی را نیز از زمان خلقت تا سال   336هجری قمری (بدون نظم و ترتیب توالی سنوات) باز می گوید .کتاب در 132 باب تدوین شده و به دو بخش قبل و بعد از اسلام تقسیم گشته است .بخش نخست  مشتمل است بر خلقت جهان و توصیف زمین و ذکر سرزمین ها و دریاها و رودها  و کوه ها، تاریخ انبیا و اخبار ملت ها، (ملت یهود و مسیحی و هندی و ایرانی  و یونانی و رومی و عرب) .بخش دوم از ولادت پیامبر اسلام (ص) آغاز می شود و  تاریخ بعثت و هجرت و خلفای راشدین و اموی و عباسی را تا سال 336در بر  می گیرد .باب اول کتاب، سخن نویسنده است درباره انگیزه و هدف او از تالیف  کتاب .باب دوم توضیحی است درباره محتوا و موضوع باب های کتاب .متن اصلی با  باب سوم "ذکر آغاز و کار خلقت و پیدایش مخلوق "شروع می شود .باب چهارم و  پنجم به تاریخ پیامبران اختصاص دارد .باب های بعدی به مباحث متفرقه (فرق،  تاریخ، جغرافیا و (...مربوط می شود که از آن جمله اند :عقاید هندوان، زمین  و دریا و رودها و کوه ها، هفت اقلیم، ملوک چین و ترک، ملوک سریانی، ملوک  موصل و نینوا، ملوک بابل، ملوک الطوایف، و شاهان ساسانی .گفتنی است ترجمه  فارسی ابوالقاسم پاینده از این کتاب تاکنون چندین بار (عمدتا در 2جلد)  به چاپ رسیده است .