جلد سوم: طبقات اجتماعی در ایران پس از اسلام تاریخ اجتماعی ایران که گرد آوری آن بیش از ۴۰ سال بطول انجامید اساسی ترین کار مرتضی رواندی است و یکی از مهمترین مراجع در زمینه جامعه شناسی تاریخی ایران به شمار میرود.وی در طول بیش از چهل سال پژوهش ، هزاران فیش و سند تاریخی را از کتاب های گوناگون جمع آوری کرد. دوره تاریخ اجتماعی در ۱۳۴۰ و در سه جلد از سوی انتشارات امیر کبیر منتشر شد. در پی استقبال خوانندگان. راوندی با تقسیم بندی موضوعی کتاب دست به تدوین مجدد و انتشار تاریخ اجتماعی ایران بر این اساس کرد و در زمان حیاتش ۹ جلد آن و در نبودش آخرین جلد آن انتشار یافت و این مجموعه در ۱۰ جلد به اتمام رسید.جلد سوم تاریخ اجتماعی ایران به طبقات و قشرهای گوناگون اجتماعی اختصاص یافته است. در این جلد مسائلی از جمله: جمعیت و تقسیم جمعیتی ایران، طبقات اجتماعی، آداب و رسوم، وضع اقتصادی طبقات مختلف، کشاورزی و مشکلات کشاورزی و تامین آب، وضع کشاورزی در دوران های مختلف، وضع کارگران، طبقه روحانیون، وضع بردگان و جایگاه و وضعیت زنان در اعصار مختلف مورد بررسی قرار گرفته اند.