موضوع کتاب حاضر، طرح نظریه های دکتر «علی شریعتی» پیرامون وظایف و مسئولیت های روشنفکران در جامعه است. این کتاب، مشتمل بر یک سخنرانی با عنوان «روشنفکر و مسئولیت او در جامعه» یک دست نوشته با نام «روشنفکر مسئول کیست؟» از دکتر علی شریعتی است. شریعتی ذیل این عناوین می کوشد تعریفی از روشنفکری ارائه دهد و تفاوت روشنفکر با دانشمند و سیاستمدار را به مخاطب تفهیم نماید. از جمله سرفصل های مباحث کتاب می توان به این موارد اشاره کرد: «روشنفکر اصل و روشنفکر کپیه»؛ «مسخ یا وارونگی مفاهیم»؛ «ملیت گرایی»؛ «نسبیت حقایق اجتماعی»؛ «علم پرستی روشنفکر»؛ «تهاجم و تدافع و نهضت رنسانس»؛ «یثرب، خاستگاه تمدنی جوشان» و «روشنفکر مسئول کیست؟».