ارزیابی و شناخت دقیق تحولات روشنفکری در هر مقطع از تاریخ ایران، بدون بررسی هم زمان شرایط تاریخی و اجتماعی آن دوران، نارسا، یک جانبه و فاقد عمق کافی است. اندیشه ی روشنفکری در ایران در هر دوره، مجموعه ی گسترده ای از دیدگاه و قضاوت های نسبتا روشن و سازمان یافته درباره ی وضعیت موجود و مطلوب جامعه است. تداوم کشمکش و درگیری در دو قرن گذشته میان سنت گرایی و مدرنیسم و حتی اشتباهات روشنفکران از اهمیت نقش اندیشه ی آنان در آینده ی جامعه نمی کاهد. از این رو زمان برای مطالعه ی تعامل میان اوضاع اجتماعی و این اندیشه ها مناسب به نظر می رسد. نویسنده در کتاب حاضر، نگاهی چندبعدی به تکوین پارادایم روشنفکری در آستانه ی هر دو انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی دارد و به طور خاص هماهنگی ها و یکنواختی های میان شرایط داخلی و خارجی ایران را با اندیشه های روشنفکرانه در دو مقطع مهم تاریخی ذکر شده، بررسی و مقایسه کرده است. افزون بر آن با تکیه بر مطالعات تاریخی و کیفی و انجام شاخص سازی های نسبتا دقیق، محتوای آثاری از دو پارادایم روشنفکری را مورد تحلیل کمی قرار داده است. این مساله که شکل گیری اندیشه های روشنفکری در آستانه ی دو انقلاب بزرگ ایران متاثر از چه شرایط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی داخلی و خارجی بوده، از پرسش هایی است که فصول مختلف کتاب بر اساس آن شکل گرفته است.