نقد دیدگاه های فلسفی مارکسیسم و مکاتب فکری ماتریالیستی و اصول دیالکتیکی مبتنی بر تفکرات آنان است. در این اثر ابتدا به نقد و ارزیابی مبانی مادی گرایی فلسفی، اقتصادی و تاریخی پرداخته شده و ابعادی از شخصیت، زندگی، افکار و مکتب فلسفی مارکس و هگل و موضع گیری آنان نسبت به دین و معنویات به تصویر کشیده شده است. آنگاه اصول ماتریالیسم دیالکتیک، مورد شرح و بررسی قرار گرفته و دیدگاه های فلاسفه ای چون: ارسطو، افلاطون و سقراط و نیز سیر تاریخی مباحث دیالکتیکی در فلسفه غرب بیان شده است. آنگاه نویسنده به بحث در مورد تضاد به عنوان نخستین و مهمترین اصل دیالکتیک پرداخته و ادله مربوط به نقد وحدت تضاد (امتناع و اجتماع ضدین یا نقیضین) اعم از تضاد منطقی و فلسفی و نیز تضادهای اجتماعی را تبیین نموده است. وی در ادامه به نقد دیدگاه های هگل در مورد دلایل وی بر امکان جمع نقیضین و دیدگاه وی در زمینه مکانیسم عمومی تحولات صورت گرفته در جهان پرداخته و تحلیلی از مثلث هگل معروف تز، آنتی تز و سنتز و نقش آن در تحولات اجتماعی ارایه نموده و فرضیه های هگل را در زمینه بی خدایی جهان و نیز برخی دیگر از اصول مربوط به دیالکتیک مانند حرکت، جهش و انقلاب و تأثیر متقابل پدیده ها بر یکدیگر را مورد نقد و ارزیابی قرار داده است.