ناصر خسرو مرد آرمان خواه پاک باخته ای است که در جامعه ای عافیت اندیش و منفعل و ترس خورده و آلوده به انواع ظلم و فساد کوشیده است راهی یکسره مخالف پسند زمانه در پیش گیرد. در آستانه ی پیری که نیاز به ثبات و آرامش معمولاً آدم ها را محافظه کارتر می کند، او از زندگی بی دغدغه و آسوده ای که می توانست در شهر آباد و زیبای بلخ و در میان خانواده و دوستانش داشته باشد روی برمی گرداند و به دنبال آرمانی بلند، که نویدبخش رهایی انسان بود، به دامان دره ای تنگ و دورافتاده در حصار کوه هایی سر به فلک کشیده پناه می برد. چنین کسی البته، وقتی با خیل مردمان آزمند یا مرعوب روزگارش مواجه می شود، حق دارد که بر آن ها و راه و رسم برده وارشان بشورد و خود را بسی فراتر از ایشان ببیند. ناصر خسرو را می توان، به تعبیر امروزی، اومانیستی دانست که انسان را مرکز و محور خلقت الاهی و از این رو صاحب آزادی و اختیار و مسئولیت کامل در قبال سرنوشتش می بیند و هیچ عذر و بهانه ای را برای گریز از این آزادی و مسئولیت نمی پذیرد.