باستانی پاریزی از شخصیتهای نعمت‏اللهی است که با رویکردی صوفیانه و عرفانی و با استناد و استمداد از گفتارها و احادیث اهل‏بیت و مضامین عرفانی به شرح و تبیین معارف مثنوی معنوی و شرح قصه‏های آن به صورت شعر و تخمیس می‏پردازد. در این جلد قصه‏ها و موضوعات متعدد مثنوی مانند قصه آن خواجه که غلام را به سفر فرستاد، تمثیل ادراک انسان، تفسیر من عرف نفسه، قصه آن گربه که از خانه به خشم پیش شیر رفت، سؤال عقاب در عجایب صنع ایزدی، رسیدن عرب بر آب شیرین و متحیر شدن وی، تفسیر یوم یفر المرء من اخیه، تفسیر من جاء بالحسنه و شواهد و مثالهای عرفانی و قرآنی و حدیثی دیگری در این تضمین و تخمیس تبیین و تشریح شده است.