پیشینه عرفان اسلامی و مبانی آن، به آغاز وحی بازمی گردد و با ظاهر و باطن تعالیم معنوی اسلام، همان گونه که در قرآن کریم و سیره و سنت نبوی (ص) و ائمه اطهار (ع) آمده است، ارتباط دارد. در تحقیق حاضر به شرح حال یکی از مشایخ عرفان و تصوف که در اواخر قرن هفتم و نیمه اول قرن هشتم هجری می زیسته، یعنی شیخ علاءالدوله سمنانی پرداخته شده است. آنچه شیخ علاءالدوله را از دیگر پیشوایان فکری و صوفیه عصر خود ممتاز کرده و به نحو چشمگیری برتری داده، همان عزت نفس، وارستگی و بی اعتنایی وی به مال و مقام دنیایی بود.