هدف اصلی "طه حسین" در این نوشتار "تاریخ نگاری اندیشه و خرد انسانی سیر پیشرفت و ترقی و استحاله آن تا به امروز است". "موضوع کتاب درباره گروهی از شخصیت هایی است که در تکوین زندگی فکری در یک نسل یا در یک سرزمین موثر بودند". این شخصیت ها عبارت اند از: "هومر"، "سقراط"، "افلاطون"، "ارسطو"، "اسکندر مقدونی"، و "قیصر". نویسنده در مبحث پایانی کتاب، موضوع عقل در عصر مدرن را مطرح و خاطر نشان می کند:"عقل در عصر جدید با عقل عصر کهن فرق بسیاری دارد. قرون وسطی برای عقل به مثابه شاه فنری است که آن را به مقامی مترقی تر و کامل تری منتقل ساخت. در عصر جدید، فلسفه و شعر و سیاست و دین در رهبری اندیشه مشارکت کردند و انسانیت را برخوردار نمودند... اینک ادبیات در خدمت دین و دین درخدمت فلسفه و فلسفه در خدمت سیاست و همه با هم در این امر شریک هستند. ما نمی توانیم پدیده کمونیسم و سوسیالیسم و ناسیونالیسم را نادیده بگیریم. افکار جدید باعث شدند فاصله های مادی و معنوی درمیان ملت ها بسیار نزدیک شوند و گویی فاصله ها از بین رفته اند و اینک به برکت برق و ماشین و ماهواره و تلفن می توانیم از همه حوادث جهان به صورت روزانه مطلع شویم".