کتاب حاضر کوششی است برای بازسازی جغرافیای تاریخی مرو و شهرهای وابسته به آن از پیش از تاریخ تا زمان هجوم مغولان که بر اساس شواهد باستان شناسی و مدارک مکتوب تهیه شده است. "اصل این تحقیق بر مبنای پژوهش های باستان شناسی انجام شده در محل مرو قدیم ـ توسط نویسنده ـ سپس تطابق نتایج به دست آمده با بررسی ها و کاوش های باستان شناسان روسی ـ ترکمنی ـ انگلیسی و ایتالیایی استوار شده و سپس حاصل بررسی ها و کشفیات باستان شناسی انجام شده دهه های اخیر، با نوشته های مورخان و جغرافی دانان دوران اسلامی مانند حدود العالم من المغرب الی المشرق و نوشته های مقدسی، استخری، ابن حوقل، جیهانی و یاقوت حموی تطبیق داده شده است". کتاب از هفت فصل تشکیل شده است. فصل اول به بررسی منابع موجود تحقیق درباره خراسان و مرو و آسیای مرکزی می پردازد. فصل دوم به معرفی کوتاهی از خراسان و ماوراءالنهر و جایگاه خراسان در سرزمین های اسلامی و جایگاه مرو در خراسان اختصاص دارد. در فصل سوم مدارک مکتوب تاریخی و شواهد باستان شناسی سده اخیر درباره مرو باستانی و تاریخی و شهرهای اطراف آن در دوره های پیش از تاریخ و تاریخی تا قبل از اسلام بررسی می شود. فصل چهارم کتاب مربوط به دوران اسلامی و حاوی این مطالب است: تاریخ شهر در دوران اسلامی، موقعیت جغرافیایی، نام شهر، بانی و بانیان شهر، وضعیت شهری و معماری و محلات شهر، مساجد، مدارس، کتابخانه ها و سایر بناهای مرو دوران اسلامی. فصل پنجم درباره شهرک ها و شهرهای وابسته و نزدیک به مرو است. در فصل ششم شهرهای دیگر منطقه که نقش عمده ای در گسترش فرهنگ و اقتصاد واحه مرو داشته اند، بررسی شده است. شهرهای مورد بررسی عبارت اند از: نسا، مرو رود، سرخس، ابیورد و روستاهای وابسته به آن ها. نویسنده در فصل هفتم وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی واحه مرو را از زمان رسیدن ترکان تا زمان هجوم مغولان بررسی می کند. در این فصل، مسائل اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و سیاسی شهر، فعالیت های شغلی و نیروی انسانی، آب و منابع آبی شهر و منطقه، راه های ارتباطی بین مرو و سایر شهر ها مورد بحث قرار می گیرند. در آخرین فصل جدول گاهنگار تاریخی به طبع رسیده که روند تاریخی گسترش تمدن در منطقه مذکور را از آغاز تمدن و فرهنگ در مرغیانه تا زمان هجوم مغولان نشان می دهد. در این فصل همچنین شرح مختصری ازمحوطه شهرها و دژهای دوره های پارتی و ساسانی و اسلامی فراهم آمده است. کتاب با کتابشناسی و عکس های رنگی و سیاه و سفید و طرح هایی از آثار تاریخی و باستانی مرو به پایان می رسد.