در این گفتار دانش آموزان با اصول و قواعد و روش های مشاهده و آزمایش آشنا می شوند. نگارنده در آغاز راجع به اهداف آموزشی و ابزار و لوازم مورد نیاز برای فعالیت های عملی و آزمایشی که در حوزه علوم طبیعت هر یک مواد و لوازم خاصی احتیاج دارد بحث می کند. نویسنده برای سنجش و آزمایش طرح و موضوعات و پرسش هایی در نظر گرفته و در فصول بعد چگونگی آزمایش بر روی نمونه های جانوری و گیاهی سخن می گوید. سنجش و اندازه گیری دما، آشنایی با اجسام ساکن و متحرک، آهن ربا و خواص و کاربردهای آن و آب و خاک و سنگ از دیگر اجزای مهم طبیعت هستند که شناخت خصوصیات آن ها و مصارف آن ها در حوزه های علم و صنعت بسیار متنوع و گسترده است. مولف در پایان با روش های ساده کاربردی و آزمایشی دانش آموزان را با خصوصیات این عناصر و نحوه به کارگیری آن ها و کاربرد آن ها آشنا ساخته است.