مجموعه ی حاضر به مناسبت کنگره ی "گوسان پارسی" و با هدف بررسی مضامین فرم و کارکرد نقل در نواحی ایران، نیز ریشه یابی علل اجتماعی پیدایش خنیاگران قدیم ایران، نگاشته شده است. گفتنی است گوسان ها از اولین راویان و عهده داران بخشی از فرهنگ و هنر شفاهی در فلات ایران بوده اند. در این زمینه به ویژه باید از تسلط آنان بر موسیقی و هنر خنیاگری تأکید ورزید. در عین حال می توان متصور شد که آگاهی از اندوخته ها و یافته های تاریخ اجتماعی و برخی جنبه های هستی شناختی، دینی ـ مذهبی و حکمی نیز در حوزه ی دانش گوسان ها قرار داشته است. در خصوص چگونگی پیدایش گوسان ها در کتاب، تصریح گردیده: "جوامع ابتدایی انسانی بسیار پیشتر از دورانی که به اختراع بزرگ خط و کتابت توفیق یابند، راه هایی را برای تثبیت و انتقال فعالیت های اجتماعی و ذهنی خود جست وجو کردند. چگونگی پیدا کردن روش هایی که بتواند به حفظ و بقای تجارت گذشته منجر شود، خود به خود به بروز اندیشه و مبارزه ای جدید، منجر شد. به غیر از پیدا شدن چارچوب های عرفی جهت تضمین و حفظ تجارب گذشته، متعاقبا راه کارهای شفاهی متفاوتی برای بقای این باورها پدیدار شد که شعر، موسیقی، رقص، حرکات موزون و نمایش، برجسته ترین این اشکال است. پر واضح است استفاده از این گونه روش ها از یک سو به خاطر آمیختگی با عالی ترین احساسات روحی و ذوقی بشر و از سوی دیگر به دلیل شرایط سهل و ارزان و هم چنین آسان بودن گسترش و فراگیری به عنوان اصلی ترین اشکال انتقال فرهنگ برگزیده شد. از همین رو بعدها با پیدایش و اختراع خط نیز بسیاری از سنن فرهنگی از راه این گونه هنرها ادامه یافت". از جمله مضامین نقالی که در کتاب از آن ها یاد شده عبارت اند از: "نقل های دینی ـ مذهبی"، "پهلوانی"، "نقل های تاریخی، اسطوره ای و حماسی" و "نقل های غنایی" فرم اجرایی نقل ها نیز در نواحی ایران در چهار بخش به این شرح قابل تفکیک هستند: نقل کلامی یا روایتی (منثور)، نقل منظوم، نقل موسیقیایی، و نقل تلفیقی.