مسالة روشنفکر، مساله ای است در یک اشل جهانی ـ هم چنین در یک زمینة اجتماعی و منطقه ای ـ بسیار حساس و مهم و اساسی. تا روشنفکر، خود را نشناسد، امکان شناخت جامعه برای او وجود ندارد و نمی تواند به رسالتی که مدعی است عمل کند؛ یعنی روشنفکر ـ چه ایرانی، چه آفریقایی یا آمریکای ـ باید بداند که دارای چه خصوصیاتی است و در چه شرایط اجتماعی و تاریخی پدید آمده و ریشة این خصوصیات کجاست. دکتر علی شریعتی در این کتاب ضمن معرفی روشنفکر اصیل و روشنفکر کپیه موضوعاتی از این دست را مطرح می سازد: تشکیل طبقة انتلکتوئل، خصوصیات طبقة روشنفکر قرن 17، توده گرایی و ضداشرافیت، علم پرستی روشنفکر، ویژگی های منطقی روشنفکر قرن 17، 18 و 19، روشنفکر اصیل و مقلد، تمدن های کپیه و اصل، پیدایش روشنفکر در شرق و جوامع اسلامی، و نگاهی به روشنفکران ما. گفتنی است متن کتاب از نوار سخنرانی در حسینیة ارشاد، استخراج و منتشر شده است.