کتاب حاضر یکی از آثار متعدد یاقوت حموی (574-626 ق) است که در دو مجلد به چاپ رسیده است. وی که عمده تالیفاتش درباره تاریخ و جغرافیاست در این کتاب "از نحویان و لغت شناسان و نسب شناسان و اخباریان و مورخان و وراقان معروف و کاتبان مشهور و صاحبان رسایل مدون و خطاطان حکایت کرده و کوشیده است تاریخ ولادت و وفات آثار هر یک از آنها را ذکر کند و نسب آنان را تا جایی که برایش ممکن بوده برشمارد و نیز شماری از شعرهایشان را بیاورد، ولی به قصد ایجاز مطلب اساتید روایات را حذف کرده ولی منابع هر روایت را آورده است. شرح حال برخی را به تفصیل آورده چون شرح حال صاحب بن عباد و ابوحیان توحیدی و ابوالفتح بن عمید و وزیر، مهلبی و محمد بن جریر طبری و شافعی. یاقوت عنوان ها را به ترتیب حروف هجا آورده هر چند این ترتیب به دقت رعایت نشده، گاه شرح حال شاعران را نیز در زمره شرح حال ادبا آورده...منابعی که یاقوت از آنها بهره گرفته نزدیک به 250 منبع است [افزون بر آن] وی از معاصران خود فراوان سخن پرسیده یا از آثار آنان سود برده است". فهرست ابن ندیم، یتیمه الدهر ثعالبی و تاریخ بغداد خطیب و تاریخ دمشق ابن عساکر و تاریخ نیشابور حاکم و المقتبس ابن حیان و معجم الشعرای مرزبانی از جمله منابعی است که در تدوین کتاب حاضر، مولف از آنها سود جسته است.جلد اول (کتاب حاضر) با سخنی از مترجم، مقدمه کتاب، و دو فصل با عناوین "در فضیلت ادب و ادیبان و نکوهش جهل و جاهلان" و "در فضیلت علم اخبار" آغاز می شود؛ سپس شخصیت های مورد نظر به شیوه ای که ذکر شد معرفی می شوند. "آدم بن احمد بن اسد هروی" نخستین و "شیث بن ابراهیم بن محمد" آخرین شخصیت معرفی شده در کتاب حاضر هستند. در این کتاب جمعا 593 شخصیت براساس حروف الفبا معرفی شده اند.