نوشتار حاضر به بررسی مبارزات و شخصیت تنی چند از علمای اردبیل، در دوران پیش از انقلاب اختصاص یافته که از آنجمله است: "میرزا علی اکبر"، "شیع العلماء اردبیلی" و "مروج". به تصریح نگارنده: "از ویژگی های میرزا علی اکبر، سادگی و رفتار اجتماعی بود که دستاویز مناسبی برای تخریب وی بود که ستیز حیدری و نعمتی و حضور روس و انگلیس و عواملشان در این تخریب نقشی داشت البته این جریان در سال های بعد از ارتحال وی درباره ی روحانیت جریان داشت حیدری ها و عمال روس و یا انگلیس، بیش ترین نقش را در تخریب میرزا داشتند زیرا نفوذ معنوی وی در میان مردم برای منافع دولت های روس و انگلیس، مخاطره آمیزی نمود. در ابتدا میرزا موافق مشروطیت بود و بعضی رفتارها او را موافق مشروطه نشان می داد. فی المثل درباره ی مدارس جدید وی اولین مدرسه را دایر و میرزا حمید معلم را به عنوان مدیر مدرسه منصوب می کرد و این گرایش به درگیری رقابت آمیز حیدری ها و نعمتی ها دامن می زد و موجبه بهره گیری عمال روسیه و انگلستان و ایجاد نامنی در اردبیل و غارت این شهر شد که در این میان نقش شاهسون ها را نباید نادیده گرفت". در ادامه از حکم جهاد آقامیرزا علی اکبر علیه بلشویک ها و اتهام به وی مبنی بر قتل امین العلماء سخن رفته است. درباره ی شیخ العلما نیز از انتقاد او از مراسم عید نوروز و چهارشنبه سوری و عزاداری توام با سدمعبر در خیابان ها سخن رفته است. تا جایی که او خواهان برچیدن حضور عذاداران در معابر و بازار شد و همین امر به ترور وی منجر شد. مرحوم مروج نیز از جمله شخصیت های متوسط جامعه و دانشگاهی بود که نگاهی انقلابی داشت و پرهیز از تجمل گرایی علت توجه مردم به ایشان بود.