ریشه ی اصلی "هزار و یک شب" در "هزار افسان" فارسی و نیز داستان های هندی است. پس از انتقال این داستان ها به جامعه ی اسلامی و عربی، بسیاری از عناصر ایرانی و هندی آن  باقی ماند، دلیل این مدعا این است که حتی نام راوی داستان ها، شهرزاد نامی فارسی است. به مرور زمان عناصری دیگر که عمدتا عربی بودند وارد داستان ها شد و در زمان های مختلف داستان هایی به کتاب افزوده یا از آن کاسته شد. زبان کتاب نه عربی فصیح و بلیغ که زبان مردم کوچه و بازارهای  عراق، مصر و شام در اواخر قرون وسطا است. کتاب، نخستین بار به وسیله ی کتاب شناس فرانسوی با نام "آنتوان گالان" به فرانسه و سپس به وسیله ی "عبداللطیف تسوجی" به فارسی ترجمه شد. افسانه هایی که در اثر حاضر با نام افسانه های پریان آمده، بیش تر رمان هایی هستند که عنصر خارق العاده (دیوان، پریان و...) در آن ها نقش محوری ندارد بلکه سازوکاری است که راوی آن را به یاری شخصیت پیش برنده (پروتاگونیست) و به منظور ایجاد چالش در قصه به عنوان عامل یا کارگزار شخصیت معارض (آنتاگونیست) به میدان آورده است. حتی در برخی از این قصه ها دیوها یا پریان صرفا نقش وسایل نقلیه یا ابزار کمکی و مکانیکی دارند. در قصه ی "داستان شهریار" عفریت تنها به عنوان صافی به منظور پالایش روحی شخصیت ها (شهریار و شاه زمان) عمل می کند تا داستان ادامه یابد. در این اثر داستان های "بازرگان و دیو"، "سه پیر" و نیز "ماهیگیر و دیو"، "شاهزاده و ماده دیو" و "چشمه ی افسون شده" تنها افسانه های به راستی پریانه به معنای کلاسیک هستند. بقیه ی داستان های مجموعه از جمله "ابومحمد تنبل" و "علی مصری" افسانه های ادبی اند که به سبک تازه رایج در اواخر قرون وسطا نقل و سپس نوشته شده اند و پری، دیو یا عنصر خارق العاده برای راهبردن شخصیت پیش برنده (پروتاگونیست) به سوی خوشبختی و شکست شخصیت معارض (آنتاگونیست) در قصه تعبیه شده  است.