بیان احکام و قواعد مختلف مربوط به صرف و نحو و حالات گوناگون کلمه و کلام در زبان عربی است. در این کتاب نخست به بحث در مورد حفظ مراتب الفاظ و لغات پرداخته شده و نسبت بین اسم و مسمی بررسی شده است. آن گاه نویسنده به دلالت لفظی و معنوی  و انواع ارتباط بین لفظ و معنا پرداخته و توضیحاتی در مورد دلالت صناعی بین لفظ و معنا ارایه کرده است. در ادامه وی احکام مربوط به ابدال و همزه را بیان کرده و حرکات مربوط به افعال و اسماء مختلف را در حالات گوناگونی که ممکن است در جمله داشته باشند، بررسی کرده است. در بخش دیگری از این مجلد از مجموعه حاضر نگارنده به بیان احکام مربوط به انشاء، ثقیل بودن و خفیف بودن کلمه، احکام امتناع در کلمات، تفسیر معنا بدون لفظ، رابطه بین قوی بودن لفظ و معنا، جذب شدن معانی نسبت به هم، رابطه بین اعراب و معنا و احکام برخی از غلط های مشهور در زبان عربی پرداخته و دیدگاه علمای صرف را در این زمینه منعکس نموده است.