هنگامی که اسلام در اواسط قرن هفتم میلادی طلوع کرد، تمدن یونانی لاتینی در حال افول بود و امپراتوری بیزانس، که وارث چنین تمدنی بود، به ناتوانی می گرایید و نمی توانست از زوال چنین تمدنی جلوگیری کند؛ امپراتوری دوم روم مسئول نابودی کتاب های علمی و فرهنگی فراوانی است که از تمدن پیشین یونانی باقی مانده بود. در آن دوره کتاب های بسیاری از بین رفته و مراکز علمی بسیاری تعطیل شدند. در این میان غریزۀ دانش دوستی عرب به کسب دانش های جدیدی که حاصل تمدن های پیشین بود، پرداخت و اعراب با نشاط و اشتیاقی وافر ترجمۀ کتاب های علمی یونان را آغاز کردند و کتاب های فلسفی دانشمندان یونان را به عربی برگردانده و در معرض استفاده قرار دادند؛ به این ترتیب ریشه های تمدن اسلامی شکل گرفت. نگارنده در کتاب حاضر نخست کلیاتی دربارۀ تمدن، فرهنگ و تجدد بیان می کند و سپس چگونگی تشکیل تمدن اسلامی و ویژگی های آن، و نیز خدمات متقابل اسلام و ایران را بررسی می نماید. وی در ادامه علت و زمینه های ضعف و رکود تمدن اسلامی در سال های بعد، تاثیر تمدن اسلامی بر تمدن غرب و پیدایش رنسانس، و ظرفیت های موجود در جهان اسلام را تحلیل می نماید.