نگارنده در کتاب، در 5بخش، مبانی و مراحل شکل گیری نهضت های احیای فکر دینی را بررسی و تحلیل کرده است" .برآمدن تمدن غربی و فرود تمدن شرقی و به  خصوص اسلامی، فرزانگان مسلمان را بر آن داشت که به بازیابی هویت دینی  و ملی خویش بپردازند .از این رو، هسته های اصلی نهضت های اصلاح طلبی با  هم یکسان نبودند، اما در بسیاری از رویکردها و اهداف با هم مشترک بودند . لذا می توان همه آنها را نهضت تجدید حیات اسلام نامید این نهضت وجوه مشترکی  با نهضت اصلاح طلبی اروپا داشت و از تجربیات تاریخی آن متاثر بود، ولی  در مبادی و غایات با آن متفاوت بود .اصلاح اندیشه دینی، نقطه مشترک و  محور اصلاح اجتماعی بود، اما رهبران و نخبگان آن دو نهضت تلقی یکسانی  از اصلاح دینی نداشتند .از نظر غربیان، اصلاح دینی، یعنی کنار گذاشتن  دین از صحنه اجتماع و سیاست، و این کار، نتیجه تجارب واقعیات تلخ تاریخی  بود که آنان از سر گذرانده بودند، ولی در شرق مسلمان، دین مفهوم دیگری  داشت .اصلاح طلبان مسلمان، اصلاح جامعه را در گرو احیای فکر دینی می دانستند  و نهضت احیای فکر دینی عبارت بود از :بازخوانی معارف دینی، پالودن آنها  از خرافات و رسوبات ذهنی، و در نهایت، تفسیر آموزه های مذهبی، مطابق با  شرایط و مقتضیات زمان و مکان .کتاب حاضر در پنج فصل تدوین شده است : "احیای اندیشه توحیدی"، "احیای اندیشه حکومت دینی"، "احیای اندیشه آزادی"،  "احیای اندیشه اتحاد دینی "و "احیای نهضت علمی و تمدن دینی ."