در کتاب حاضر که نخستین جلد از مجموعه "چالش مذهب و مدرنیسم در ایران نیمه اول قرن بیستم "است، از منظر تاریخی چگونگی شکل گیری مفهوم دولت و حکومت (به معنای مدرن آن) در نزد علما و اندیشمندان مذهبی ایران، مربوط به نیمه اول قرن بیستم، بررسی شده است .نقطه شروع بحث نگارنده، از جدی شدن رویارویی مذهب و مدرنیسم در ایران در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه است .به زعم وی "وقوع انقلاب مشروطه دو تفکر را به کارزاری جدی با یک دیگر فراخواند .کارزاری که فارغ از رویدادهای سیاسی، در دهه های پس از انقلاب مشروطه با شدت هرچه بیشتر در عرصه های گوناگون ادامه یافته و تحولات جالب و چشم گیری را به دنبال داشت که در منظر تفکر سیاسی رهاورد اساسی آن جدی شدن طرح اندیشه حکومت و دولت اسلامی در ایران است ."کتاب در قالب دو بخش و دو ضمیمه تدوین شده است .بخش نخست با عنوان "از اتحاد اسلام تا حکومت اسلامی "به شرح دیدگاه های شیخ الرئیس قاجار، سیدجمال، شیخ فصل الله نوری و نائینی اختصاص یافته است .در بخش دوم ذیل عنوان "طرح قرائت نوین از مبانی سیاسی اسلام "چهار رساله بررسی شده که عبارت اند از" :رساله مسلک الامام فی سلامه الاسلام"، "رساله توضیح مرام"، "دین و شئون و طرز حکومت در مذهب شیعه "و "رساله نجات ایران ."نگارنده در خاتمه این بخش توضیح می دهد که بعدها مبانی، کلیات و رئوس اصلی حکومت اسلام براساس این چهار منبع شکل گرفت .ضمیمه کتاب ـ که بخش عمده کتاب نیز هست ـ شامل متن مقالات، رساله ها و دست نوشته هایی است که در دو موضوع اصلی یعنی :اتحاد اسلام و حکومت اسلامی تدوین است .برای مثال" :تجدید عالم اسلامی/ محمدعلی تهرانی" ;"اسلام و مفهوم حقیقی حکومت ملی/ خالصی زاده" ;"تشکیل مدینه فاضله/ کمال سبزواری" ;"توحید کلمه ...و اجرای قوانین اسلام/ خالصی زاده "و "اتحاد اسلامی/ محمدعلی خراسانی ."