نگارنده در پژوهش حاضر در صدد است تا جایگاه و نقش مردم را در دو حکومت "مشروطه ی اسلامی" و "جمهوری اسلامی" از دیدگاه دو متفکر و عالم شیعی، "محقق نایینی" و "امام خمینی (ره)" بررسی کند. براین اساس، کتاب از هفت فصل تشکیل یافته است: در فصل اول به مفهوم "مشروطه" پرداخته شده و معنای لغوی و اصطلاحی آن از دیدگاه اندیشمندان صدر مشروطیت به خصوص محقق نایینی بررسی گردیده است. فصل دوم به مفهوم "جمهوری" اختصاص یافته که در آن ضمن بیان مفهوم لغوی و اصطلاحی جمهوری در اندیشه ی سیاسی غرب و تاریخ ایران، دیدگاه امام خمینی (ره) در این باره ارزیابی شده است. در فصل سوم، نخست مفهوم "ولایت" معصومین بررسی و سپس منظور از ولایت فقیه از دیدگاه فقها به ویژه محقق نایینی و امام خمینی (ره) بیان گردیده است. در فصل چهارم به تبیین نقش مردم در اندیشه ی سیاسی مرحوم نایینی در رابطه ی آن با ولایت و در فصل پنجم به بررسی نقش مردم در اندیشه ی سیاسی امام خمینی (ره) و رابطه ی آن با تئوری ولایت مطلقه ی فقیه پرداخته شده است. در فصل ششم، اندیشه های سیاسی محقق نایینی و امام خمینی (ره) درباره ی حقوق و نقش مردم مقایسه و ارزیابی گردیده است. در فصل پایانی نیز نخست ساختار و شکل نظام مشروطه و جایگاه فقها و مردم در آن و سپس ساختار و شکل نظام جمهوری اسلامی و جایگاه فقها و مردم در آن تبیین گردیده است. گفتنی است، نگارنده در فصل ششم پس از مقایسه و ارزیابی دیدگاه های دو متفکر درباره ی شریعت، سیاست و مردم چنین نتیجه گیری می کند: 1- از دیدگاه هر دو متفکر مردم در امور عمومی نقش فعال دارند؛ 2- تفسیر در متفکر از "ولایت مجتهدین" بر رابطه ی "ولایت سیاسی فقها" و "حقوق سیاسی مردم" تاثیر دارد؛ 3- مقتضیات و الزامات زمانی و مکانی تاثیر جدی در ساختار و شکل حکومت پیشنهادی آن ها داشته است که به تبع آن نقش و کار ویژه ی مردم را تحت تاثیر قرار می دهد؛ 4- نقش مشارکتی مردم به مسائل و عناصر دیگری نیز مرتبط است همانند: الگوپذیری از سیره ی معصومین (ع) در مشورت با مردم، آیات، روایات معصومین (ع) در زمینه ی شورا، امر به معروف و نهی از منکر، پیشینه های علمی آن ها همانند علم اصول، تجربه ی تاریخی حکومت استبدادی ایران، و ... نیز مرتبط است. اما در مجموع می توان ادعا کرد که تمامی عناصر فوق در نوع تفسیر آن ها از "شریعت و سیاست" جمع می شوند. وی هم چنین خاطرنشان می سازد: "امام خمینی (ره) و محقق نایینی (ره) ... برای مردم نقش فعال قایل می شوند بنابراین حاکمیت خداوند و حاکمیت مردم نه تنها با هم تعارض ندارند بلکه این دو مجموعا نظام سیاسی اسلام را شکل می دهند و لذا از منظر آنان، عدم حضور مردم در زندگی سیاسی، موجب معیوب شدن حکومت و اضمحلال آن می شود."