در میان قصه ها، نوع پهلوانی آن البته توأم با چاشنی حکایات عاشقانه و ماجراهای عیاری و پندارهای جادویی از همه بیشتر خواستار داشته و دارد و در چهار قرن اخیر مفصل ترین و پرتنوع ترین این قصه ها اسکندرنامه تحریر نقالی است که خود مرحله ای از تکامل فن داستان پردازی را در سرزمین ما رقم می زند، چنان که قهرمانان این قصه را گاه می توان با ولگرد ماجراجو و همه فن حریف داستان های پیکارسک اواخر قرونِ وسطای اروپا مقایسه کرد و حتی می توان مجموعاً اسکندرنامه تحریر نقالی را نوعی هجویه? داستان های تاریخی و پهلوانی قدیم انگاشت که در مواردی یادآور دن کیشوت است. همچنین می توان اسکندرنامه? نقالی را پیش درآمد رمان تاریخی جدید فارسی فرض کرد. تحول شخصیتی در قهرمانان محسوس و ملموس است که گرچه هنوز جمعی می اندیشند یا به انگیزه? دینی عملی می کنند اما در آستانه? انتقال به فردیت هستند و این خود انعکاس تحول اجتماعی است و ورود به عصر جدید را رقم می زند. نثر اسکندرنامه? نقالی نیز نماینده? مرحله انتقالی از نثر منشیانه? عصر صفوی به نثر داستانی دوره? قاجاری است بدین گونه این کتاب هم از لحاظ سرگرم کنندگی و هم شناخت جامعه? گذشته و هم به لحاظ تطور نثر فارسی ارزشمند است.