خیال در عرصۀ  هنر و ادب، بنیاد و آثار هنری به شمار می آید، اما در قلمروی حکمت اسلامی پیش از آن که کارکردی هنری یا ادبی داشته باشد، بنا به اصل تناظر، که انسان را عالم اصغر و عالم را انسان اکبر می شمارد و معتقد به آیینگی عوالم تحت القمر و فوق القمر است، هم قوه ای است در نفس که در قوس صعودی روح نقش قوه ای از قوای نفس را برای ایصال به اصل خویش ایفا می کند و هم مرتبتی است از مراتب عالم در قوس نزول. کتاب حاضر در بخش نخست به مبحث تبارشناسی اصطلاح خیال در قرآن و احادیث، خیال در فلسفۀ  یونانی و خیال در حکمت اسلامی اختصاص یافته است. بخش دوم شامل نقد روش شناختی تفاسیر نگاشته شده بر آرای مولانا است. در بخش سوم ضمن تامل در زندگی مولانا، رویکرد وی به فلسفه و فلاسفه به بحث گذاشته شده و در ادامه طی دو فصل ابتدا خیال در ساحت قوای ادراکه و نیز به عنوان عالمی از مراتب عالم و سپس خیال عارفان، که آیینۀ  اسمای جمال و جلال الهی یا به تعبیر مولانا عکس زیبارویان و مه رویان بستان حقایق قدسی است، در کنار ولایت تکوینی اولیای حق بررسی گردیده است.