حدود 1400 سال پیش، زمانى که اروپاى غربى در قرون تاریک تحلیل مى‏رفت،صحراهاى عربستان به یک امپراتورى درخور توجه هستى بخشید. جنگجویان عرب،که دین تازه‏اى به نام اسلام محرکشان بود، در ظرف یک دهه آنچه را اکنون سوریه،فلسطین، مصر و بیش‏تر عراق است فتح کردند. آن‏ها در ظرف کمى بیش از یک قرن‏امپراتورى‏اى را بنا نهادند که بخش‏هاى عمده‏اى از سه قاره - آفریقا، آسیا و اروپا - رادربر مى‏گرفت و جانشین تمدن‏هاى قدیمى‏تر بیزانس در غرب و ایران ساسانى درشرق شد. امپراتورى‏اى که این جنگجویان راه خدا ایجاد کردند در اوج خود بزرگ‏تر از امپراتورى‏روم بود و از اسپانیا و پرتغال در غرب تا مرزهاى هندوستان و چین در شرق امتدادداشت. امپراتورى اسلامى، در جریان این گسترش‏یابى، دین و زبان خود را براى‏مردمانى با پیشینه‏هاى قومى، دینى و زبانى مختلف به ارمغان آورد. نه امپراتورى‏هاى‏روم، بریتانیا، یا روسیه چنین جمعیت گوناگونى را به خود جذب کردند و نه هیچ‏امپراتورى دیگرى پیش یا پس از آن. به گفته پژوهشگر آلبرت هورانى، امپراتورى‏اسلامى از وحدتى برخوردار بود که مرزهاى زمانى و مکانى را درنوردید؛ زبان عربى‏توانست راه به دیوان بگشاید و در سرتاسر دنیا نفوذ کند؛ مجموعه دانشى که سلسله‏اى‏از آموزگاران بلندآوازه آن را طى قرن‏ها انتقال دادند، جامعه‏اى اخلاقى را محفوظ نگه‏داشت، حتى زمانى که فرمانروایان تغییر کردند؛ مکان‏هاى زیارتى، مکه و بیت‏المقدس، قطب‏هاى ماندگار دنیاى انسانى بودند، هر چند قدرت از شهرى به شهردیگر نقل مکان مى‏کرد.