بیشتر روشنفکران دوره ی مشروطه، مانند علمایی که به جنبش مشروطه خواهی پیوستند، توجهی ویژه به این سرشت اصلاح دینی ممکن داشتند و این مهم را با موضع گیری های سیاسی سودا نمی کردند. در این دوره، نخستین نظام قانونی دوران جدید ایران ایجاد شد. با تدوین این قانون ها که با روح شرح و الزمات زمان سازگار بود، فقه به حقوق جدید تبدیل و حقوق جدید ایران تدوین شد. این تدوین قانون های جدید و ایجاد نظام حقوقی یگانه امکانی بود که می توانست راه تحول اسلام و سازگاری آن با تحولات زمان را هموار کند. در این زمان علمای بسیاری درباره ی شیوه های حکومت، اشکال هایی که بر تأسیس مشروطیت وارد می شود و مشروعیت مشروطه، کتاب ها و رساله هایی نوشتند که مشهورترین آن ها «تنبیه الامه و تنزیه المله» یا حکومت از نظر اسلام، اثر علامه میرزا محمدحسین نائینی است. کتاب حاضر بازنویسی و ساده نویس شده ی تنبیه الامه است. مباحثی که در این کتاب درباره ی حکومت مشروع از دیدگاه اسلام شده است، بسیار عمیق و بنیادی است؛ ولی از آن جایی که ادبیات حاکم بر کتاب «تنبیه الامه» به گونه ای است که کشش لازم را برای خواندن آن فراهم نمی کند. نوشتن آن به زبان ساده ی امروزی ضروری می رسد. در کتاب نائینی حقیقت استعداد و مشروطیت دولت بحث شده است و حقیقت قانون اساسی و مجلس شورای ملی بیان شده و افزون بر آن مفهوم آزادگی و اسارت توضیح داده شده است. از دیدگاه وی دو نوع حکومت وجود دارد: حکومت استبدادی و حکومت مشروطه؛ که هر کدام شرایط خود را دارد.