مسئله‌ای که باعث شد این کتاب قدیمی را بخوانم،  درک احوال و تأملات درونی کسانی بود که در سخت‌ترین روزگاری که ممکن است  بر هر انسانی بگذرد، دست از محبوب‌ خود نکشیدند.
محور داستان  زندگی زینب، دختر بزرگ رسول خدا صلوات الله علیه و آله و ابوالعاص داماد ایشان است.
زندگی عاشقانه این دو شخصیت گمنام، تصوری که  از  زندگی اعراب جاهلی در ذهن ما نقش بسته را از بین میبرد. در روزگار ما، زندگی‌ها و روابط  میان انسان‌ها با موانع و  گره‌هایی بسیار کوچک‌تر از وقایعی که برای زینب و ابوالعاص رخ داده ازهم می‌پاشد.  مانایی یک عشق، وفاداری به معشوق، چنگ زدن به احساسات قلبی برای تصمیم‌های اساسی، پشت کردن به عقاید خانوادگی و  آرمان‌های قبیلگی مسئله‌ای که انسان‌ها از گذشته تا امروز درگیر آنان بودند. 
با وجود اینکه این کتاب از نظر نگارش و فرم، بسیار ضعیف و خارج از قواعد مرسوم داستان های رایج بوده، و نقدهای تاریخی و دینی مختلفی به آن وارد است، اما تعلیق داستان و پیرنگ اصلی آن که عشقی نا تمام است، در کنار تحلیل های تاریخی و جامعه شناختی که درحاشیه خط اصلی داستان ارائه شده، مخاطب را در دل حوادث قرار می‌دهد.

برای من این کتاب در یک بند از آن خلاصه میشود که به نوعی شأن صدور حدیثی از حضرت رسول را بیان کرده است:
« در تمام این  لحظات، همچون همهٔ این سال‌ها، پیامبر از نزدیک ناظر حال و احوال دردناک اما خاموشانهٔ دختر عزیزش زینب بود. قلب محمد(ص) عشق را خوب می‌شناخت و با آن کاملاً آشنا بود. بی جهت نیست که این سخن شگفت‌انگیز را از زبان وی دانسته‌اند:
کسی که عاشق شود و آن را پنهان سازد پاک‌دامنی ورزد و در عشق بمیرد، همچون شهیدی است که در راه خدا جان باخته است.»
          

            رنج ها و چالش هایی از دل پیامبر که شاید کمتر کسی از آن آگاهی دارد.
تقابل اسلام واقعی در عین مشرک بودن و مشرک بودن در جلد مسلمانی 
فرق است میان آن که اسلام را درک کرده با آن که به ظاهر به آن گرویده و از گذشته خویش دل نکنده است.
داستان،  روان و جذاب بود و مخاطب را با خود همراه می‌کرد.
          

            مناقشه‌ای پیرامون داستان‌های تاریخی مطرح است که نسبت آن را با خیال بررسی می‌کند. به این صورت که اگر درصدد باشیم از واقعه‌ای تاریخی روایتی ادبی و هنری به دست دهیم تا کجا باید پیش رفت. داستانْ آفرینشی با مبنای خیال است، بخشی از خیال با واقع مطابق نیست، در صورتی که ادعاء تاریخ اینست که حکایتی از واقع در گذشته به ما می‌دهد. گویی روی کاغذ این دو با هم متفاوت بلکه دو گوهر از هم جدایند. اگر کمی در «خیال» دقیق شویم دو کاربرد از آن در داستان می‌فهمیم، گاهی خیال در شیوهٔ روایت است، گاهی خیال، علاوه‌بر شیوهٔ روایت، در اصل داستان است. (در نظر آورید روایت‌های سینمایی‌ای که ادعایشان «بر اساس داستان واقعی» است اما ممکن است تنها درصد کمی مشابهت کامل داشته باشد). اما گاهی چنین نیست. بعضی وقایعِ تاریخی کششِ درام را دارند و تاریخ صرف نیستند، بلکه خودشان داستانند. «مشرکی در خانواده پیامبر» از این دسته است.

پیش از این کتاب‌هایی داستانی بوده‌اند که تِم تاریخی-مذهبی داشته‌اند، اما مشرکی در خانواده پیامبر اتفاق فرخندهٔ متفاوتی بود. سوژهٔ کتاب بسیار دلبربا، شکننده و مسأله برانگیز است؛ اینکه دختر پیامبرِ خدا همسرِ یک نامومن یا مشرک باشد. مسأله وقتی تامل‌برانگیز می‌شود که وقتی اسلام می‌آید همسرْ مسلمان می‌شود و شوهرْ مشرک باقی می‌ماند، درحالی‌که علاقه‌شان همچنان باقی است، چیزی از مهرشان به همدیگر کم نمی‌شود. با ظهور اسلام اما یک دشواره پدید می‌آید، یک مسلمان و یک مشرک دل در گرو همدیگر دارند. داستان را لو نمی‌دهم ولی همینقدر بدانید که این داستان میناگری‌های بسیاری دارد، داستان که نه، خود تاریخ چنان زیبایی‌هایی دارد. گویی دو جهان با همدیگر  برخورد کرده‌اند.

کتاب را البته کسی ننوشته است که داستان‌نویس یا آشنا با انواع روایت یا روایت‌نویس باشد. محدثیِ جامعه‌شناس نگاشته و بیژن عبدالکریمی فیلسوف هم گذرا نظری انداخته به‌ش. اگر داستان پیرنگی دارد چیزی است که از خود رخ‌دادِ تاریخی گرفته است، وگرنه از نظر استانداردهای داستان‌نویسی البته که کم دارد. اگر چندین داستان خوانده باشید وقتی «مشرکی در..» را می‌خوانید شاید نوع جمله‌نویسی هم چندان برایتان گیرا نباشد، می‌فهمید که یک متبحر ادبی ننوشته است. با تمام این توصیفات این کتاب حتماً ارزش یک‌بار خواندن را دارد، خصوصاً وقتی که سوژه را لحظه‌ای پیش خود مرور کنیم.
          

            کتاب روایت گر یکی از عاشقانه ترین و خاص ترین ماجراهای زمان پیامبر است. ماجرای زینب دختر رسول خدا و همسرش ابوالعاص.
زینب پس از بعثت پیامبر مسلمان می‌شود ولی ابوالعاص نمی‌شود اما زینب را رها نمی‌کند و به مسلمین نیز کمک می‌کند. در بدر اسیر می‌شود و به امر پیامبر، زینب را به نزد ایشان میفرستد
ابوالعاص پس از سه سال دوری از زینب، طی ماجرایی به مدینه می‌آید و با دیدن بزرگ منشی پیامبر تحت تاثیر ایشان قرار می‌گیرد و مسلمان می‌شود و دوباره به زندگی با زینب برمی‌گردد
سوژه و ماجرای کتاب بسیار جذاب و پرکشش است اما متاسفانه کتاب از متن خوبی برخوردار نیست و لابه‌لای روایت مدام و به طول و تفصیل مطالبی بیان شده که برخی از آنان چندان مورد نیاز نبوده
          

            مشرکی در خانواده پیامبر درامی از زندگی دختر و داماد پیامبر است که بسیار اعجاب‌انگیز است. هرچند که پرداخت کتاب خصوصاً در بخش‌های ابتدایی شبیه کتاب‌های تاریخ دوران مدرسه است و بسیار ضعیف، ولی گیرایی داستان و نکات بدیعی که البته اقتضای جذابیت زندگی پیامبر را به دوش می‌کشد باعث می‌شود در نهایت خواننده کتاب با حکایت بسیار جالبی روبرو شود و با حوادث داستان، خصوصاً در نیمه دوم کتاب که قدری برای غیرآشنایان با تاریخ صدر اسلام، پیش برود. داستان دل‌دادگی‌ها و محبت‌های پرغرور و مشقت‌ها و ملالت‌هایی که با تصویر مصطلح از عرب جاهلی بسیار فاصله دارد و با تقدس شخصیت پیامبر قدری منافات، داستان بدیعی را به ثمر نشانده که البته هرچند ظرافت‌های هنری کمی در آن دیده می‌شود، می‌توان کاستی‌ها را با بهانه حفظ امانت بخشید. 
در نهایت باید گفت که اگر کتاب به‌لحاظ ادبی بررسی شود اثری بسیار ضعیف است، ولی اگر به‌لحاظ تاریخی و الهیاتی مورد نظر واقع شود شایسته ستایش؛ و مسلم آن است که غرض دوم با سابقه فعالیتی هر دو مؤلف بیشتر هماهنگ است و درنهایت می‌توان کتاب را اثری تألیفی قابل اعتنا درنظر گرفت.

پ.ن: کتاب در واقع تألیف حسن محدثی است که برای ویرایش به دست عبدالکریمی سپرده می‌شود، ولی تصحیحات بر کتاب که به تعبیر خود او بر عمق مسائل وجودی کتاب افزوده بیش از حد شده و توافق می‌شود که کتاب دو مؤلف داشته باشد و مؤلف اول هم حسن محدثی باشد. براین‌اساس (که تفصیل آن در مقدمه دو نویسنده در ابتدا کتاب آمده) فارغ از اینکه چقدر این همکاری بدیع است و از جهتی تحسین‌برانگیز، مسلماً ذکر نام بیژن عبدالکریمی به عنوان مؤلف در پروفایل کتاب ناصحیح است.
          

            بسم‌الله الرحمن الرحیم
در گشت و گذارهای فرهنگی، در میان قفسه‌ای توجهم را جلب کرد. بخش ناگفته تاریخ از زندگی شخصی پیامبر اسلام.
زندگی دختران پیامبر. (البته به تعبیر دقیق، دخترخوانده‌های پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم)
روایت، روان نوشته شده، هر چند متنِ تاریخی بر جنبه ادبی غلبه دارد.
مستندات و منابع نشان‌دهنده تحقیقات وسیع نویسنده درباره این حوزه است. موضوع جالبی است و خواندنش را توصیه می‌کنم، هر چند اگر نویسنده‌ توانمندی، دست بر قلم می‌برد و رمانی در این موضوع می‌نوشت، خواندنی‌تر بود.
  
پ.ن: مقدمه کتاب به قلم بیژن عبدالکریمی و پیش‌درآمد ان را حسن محدثی نگاشته است. این دو گفتار ابتدایی کتاب بیش از آنکه مقدمه باشد سطوری است در تعریف و تمجید و تملق از یکدیگر. این حجم از تحویل‌گیری و احترام به نظرم شایسته نیست، چه اینکه بعد از خواندن این دوگفتار، به نظر می‌رسد  خواننده با رمانی فاخر و متن داستانی عالی روبرو می‌شود، در حالیکه واقعیت این است که این کتاب بیش از آنکه داستان نامیده شود، روایتی تاریخی است که هیچ‌کجا در محدوده تخیل پا ننهاده است. عرض ارادت، احترام و محبت، امری ستودنی است، اما نه در این حد.
          

            "مشرکی در خانواده پیامبر" هرچند متنی ضعیف و داستان سرایی ضعیف تری داشت، اما داستانی که نقل میکرد آن را خواندنی کرده بود. 
اگر از ما بپرسند پیامبر ص چند فرزند داشت کداممان می دانیم؟ اگر بگویند سر آنها چه آمد چه جوابی داریم؟ مگر پیامبر اسلام ص همه چیزی نیست که ما از اسلام داریم؟ پس چرا باید انقدر درموردش بدانیم؟
به خاطر همین است که خواندن این کتاب را توصیه میکنم. خواندن داستان پر فراز و نشیب "زینب"، دختر پیامبرمان ص و "ابوالعاص"، دامادی که مشرک بود اما از خیلی مسلمانها انسان تر. همینقدر بگویم که فراز و نشیب های داستان به قدری است که یک سریال کوتاه هالیودی عالی می توان از آن گرفت.
          

            کتاب نسبتا ضعیفی بود. البته داستان جذابی برای روایت انتخاب شده بود ولی متاسفانه نویسندگان نه قلمی شیوا برای روایت دارند و نه دانش کافی برای تبدیل کرد این ماجرا به داستان. د نتیجه بیشتر از آنکه با یک داستان روبه‌رو باشیم، با یک کتاب تاریخ مواجهیم که خیلی هم دلچسب نیست. نکته عجیب اینجاست که نویسندگان بیشتر از آنکه از منابع تاریخی صدر اسلام استفاده کنند، از مطالب اینترنتی بهره برده‌اند. بگذریم که خیلی از منابع تاریخی هم دیده نشده. اشتباهات فاحش تاریخی هم کم نیست. شاهکارش شاید در فهرست منابع کتاب باشد که کتاب "الطبقات" را متعلق به واقدی دانسته‌اند، در حالی که کتاب برای ابن‌سعد است. ابن‌سعد لقبش "کاتب الواقدی" بود ولی نویسندگان فکر کرده‌اندکه این، نام نویسنده‌ست:)
          

            داستان ما مسلمانان و زندگی در عالم مدرن هر روز ماجرایی دارد. مسلمانیم و در جهانی سنت‌زده بزرگ شده‌ایم. از سالیانی پیش وارد دنیایی شده‌ایم که ارزش‌های آن چندان با مزاج و مذاق‌مان سازگار نیست. رفته رفته بعضی از ما ارزش‌های دنیای جدید را ارزشمند یافتیم و دیدیم که چندان هم بیراه نیستند و بلکه بعضی از تصورات گذشته ماست که قابل دفاع نیست. مدارا یکی از این ارزش‌هاست. در بین مردمی که اساس هویت و فکرشان دین است باید برای تبیین ارزشی مثل مدارا در دین هم ریشه‌ای یافت و برای ترویج آن هم از سیره نبی و آل او شاهدی دست و پا کرد. حالا دو نفر که دل در گرو جامعه‌ای اهل مدارا دارند در تاریخ اسلام و در زندگی شخص پیامبر اعظم(ص) رگه‌ای یافته‌اند که به کار تبیین و ترویج مدارا و اخلاق فراتر از دین می‌آید. و آن رگه، دامادی است به نام ابوالعاص بن ربیع، شوهر زینب دختر پیامبر اسلام(ص). ....

یادداشتی نوشته‌ام درباره کتاب مشرکی در خانواده پیامبر نوشته حسن محدثی و بیژن عبدالکریمی که سایت الفیا منتشر کرده است. بقیه را همانجا بخوانید  

http://alefyaa.ir/?p=5971