کتاب حاضر، مشتمل بر مقالات جلد دوم مربوط به بازه زمانی آبان ۱۳۲۵ تا شهریور ۱۳۳۰ است. در این مقالات زمینه های فکری جدایی ملکی از حزب توده بیان می شود. با انشعاب از حزب توده دگرگونی اساسی در نحوه تحلیل های سیاسی و فکری او رخ می دهد. ملکی از تحلیلگر حزب توده به تئوریزه کننده نهضت ملی شدن صنعت نفت مبدل می شود و در چارچوب نهضت ملی شدن صنعت نفت به نقادی تئوریک - سیاسی حزب توده پرداخته و با انتقادهای اساسی پایه ها و بنیادهای فکری و سیاسی حزب توده را به چالش می کشد. سلسله مقالات «برخورد آراء و عقاید» ازجمله موارد آن تحلیل های انتقادی است.