محتوای مباحث این کتاب اگر چه بر توجه فضائل و رذایل اخلاقی تکیه می کند، اما بر محور حدیث شریف عقل و جهل شکل گرفته بدین ترتیب که مبانی اخلاقی والایی را با دیدگاه خاصی ارائه می دهد و آن اساس بودن ایمان است؛ زیرا حقیقت انسان (عقل) بر این محور شکل گرفته و ظهور می کند. و شاخ و برگ های آن (فضائل انسانی) ظهور دهنده ی ایمان در شئون مختلف زندگی است به گونه ای که هر یک از فضائل نفسانی ظهور و نمود توحید در وجود انشان و جامعه بوده و منشأ رسیدن به حقیقت توحید است.در این کتاب با استفاده از روش استاد علامه طباطبایی یعنی تفسیر قرآن به قرآن، روایات و مناسب هر فراز و تحلیل صحیح آنها ذکر شده و با جمع بین دلایل مختلف هر باب به شرح حدیث شریف عقل و جهل پرداخته است.نویسنده این کتاب را در 28 فصل نگاشته که می توان به فصل هایی چون معرفی عقل و جهل، خیر وزیر عقل و شر وزیر جهل، ایمان و ضد آن کفر، تصدیق و ضد آن انکار، امید و ضد آن یأس، عدل و ضد آن جور، خشنودی و ضد آن کراهت، شکر و ضد آن کفران نعمت، طمع به خداوند و ضد آن یأس از او، توکل و ضد آن حرص، رأفت و مهربانی و ضد آن قساوت، رحمت و ضد آن غضب، علم و ضد آن جهل و ... اشاره کرد.