نگارنده بر آن است تا اوضاع فرهنگی عراق را به منزله زمینه های پیدایش نهج البلاغه بررسی و موقعیت فرهنگی و تمدن عراق، پیشینه تاریخی و جغرافیایی، سیاسی و اجتماعی آن و نیز نقش فرهنگی ـ مذهبی ادیان در عراق را تحلیل نماید. از دیگر مسائلی که در این کتاب بررسی شده عبارت اند از: وضعیت کوفه پس از اسلام؛ انگیزه ورود مسلمانان به عراق؛ علل انتخاب کوفه؛ ساختار جمعیتی و عناصر تشکیل دهنده کوفه، طبقات اجتماعی آن و مسئله پیوستگی اقتصاد و فرهنگ در کوفه؛ بیداری کوفیان؛ حضور برگزیدگان صحابه و موالی در کوفه و جامعه شناسی کوفه.