در منابع مربوط به تاریخ معاصر ایران از عصر قاجار تا پایان دوران پهلوی،بارها به تحرکات و جریان های  جمهوری خواهی  اشاره شده و نام کسانی به میان آمده که سودای جمهوری خواهی در سر داشته یا دیگران از آنان به عنوان  جمهوری خواه یاد کرده اند.حرکت های جمهوری خواهی در ایران گاه جنبه محلی داشته و در گوشه و کنار کشور رخ داده و در موارد کمتری شکلی ملی و سراسری یافته است.با این حال  تقریبا هیچ یک از این حرکت ها مبتنی بر نظریه پردازی و چارچوب  نظری  و مدون،یا برنامه ها و مبانی مشخص و منسجم نبوده و در واقع  در جهت اهداف انقلابی یا قدرت طلبانه  عمدتا به نفی سلطنت محدود می شده است  به عبارت دیگر جمهوریت اغلب در مقام بدیلی برای شکل مستقر حکومت  ظاهر شده است.جمهوری خواهی ایران ،به توصیف و توضیح سیر تاریخی جمهوری خواهی در ایران و شماخت اجمالی شخصیت ها  گروه ها جنبش ها و کنش هایی می پردازد  که رسما و تلویحا  سخن از جمهوری  گفته و بعضا گام در این مسیر نهاده اند.در مقام رویکرد نظری نیز در این اثر سعی شده است غلبه وجه سلبی جمهوری خواهی بر جنبه ایجابی آن طرح و تبیین شود.