ولایت خوارزم که در اراضی دلتای رود جیحون در جنوب دریای خوارزم قرار دارد، از دیرباز یکی از ولایت های سرحدی ایران با سرزمین ترکان و غزها محسوب می شده است. فردوسی، خوارزم را از ولایت های سرحدی ایران و توران و محل کشمکش این دو کشور خوانده است. در دوران اسلامی نام آوران برخاسته از خوارزم، چون ابوریحان بیرونی، جارالله زمخشری، نجم الدین کبری و... این ولایت را به شهرت جهانی رسانده اند. ظهور دو دودمان دانشمند و دانش پرور «آل عراق» و «مامونیان» در سدة چهارم سبب تجمع دانشمندان بی نظیری در کاث (مرکز اولیة خوارزم) و گرگانج (جرجاینه) شد. اما، ظهور دوران قدرتمند و نامی خوارزمشاهیان در سدة ششم هجری و رفتار مغولان با ایشان و خوارزم، شهرت این ولایت را عالم گیر کرد. با توجه به اهمیت این منطقه و پیوستگی تاریخی و فرهنگی آن با ایران، در کتاب حاضر جغرافیای تاریخی خوارزم در هفت فصل بررسی شده است: ولایت خوارزم؛ مراکز خوارزم؛ چهل شهر و آبادی بزرگ ولایت خوارزم؛ جیحون و مسیرها و شعبات آن؛ ولایات و بیابان های مجاور خوارزم؛ شاه راه های خوارزم؛ و فرهنگ نامة جغرافیای تاریخی خوارزم.