وجه تمایز انسان از موجودات دیگر، عقل اوست و آدمی با تعقل به حیات انسانی خویش ادامه می دهد، از این رو حضرت علی (ع) دستیابی به علم، حکمت، خودشناسی، خداشناسی و دین شناسی را از رهگذر عقل میسر می دانند. نویسنده در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و با رویکرد تحلیل استنتاجی به بررسی و استخراج بنیان های موجود از نظریات تربیتی و انسان شناختی حضرت علی (ع) در متون روایی پرداخته است.