معرفی کتاب فرهنگ اثر تری ایگلتون مترجم اشکان صالحی

در حال خواندن
0
خواندهام
0
خواهم خواند
0
توضیحات
فرهنگ، این مفهوم بسیار پیچیده و گسترده و چندوجهی، موضوع بحث و کاوش عمیق ایگلتون در کتابی به همین نام است. او با بررسی معناها و دلالتها و اهمیت فرهنگ در جامعهی امروز، ایدههای بنیادین تفکر غربی را به چالش میکشد و از ایدئولوژی و ادبیات و نظریهی اجتماعی سخن میگوید. چهرهی ژانوسی فرهنگ هم در مقام منبعی غنی برای تعالی انسان از خلال توان رهاییبخشی و ارزشهای زیباییشناسی و آفرینشگریها و هم در مقام ابزاری در خدمت ایدئولوژی از خلال تقویت کالاییسازی و سلسلهمراتب اجتماعی و نابرابریها، و نیز تعریف و تحول این مفهوم در بافتارهای متنوع و بهویژه از قرن هجدهم میلادی تا به امروز از مباحث اصلی ایگلتون در این کتاب جذاب است. کتاب در پنج فصل که هر یک به جنبهای متفاوت از مفهوم فرهنگ میپردازند، سامان یافته است. ایگلتون با تعریف فرهنگ میآغازد اما چندان درگیر آن نمیشود، درعوض به سراغ رویکردها میرود؛ به بحثهای قرننوزدهمی و دیدگاه چهرههایی چون متیو آرنولد اشاره میکند که فرهنگ را مخزنی از بهترین اندیشهها و گفتهها میدانستند که متعادلکنندهی جوامع صنعتیشده و مکانیزه است و محافظ و تعالیبخشِ کیفیت اخلاقی جامعه. ایگلتون این دیدگاه را بهدلیل گرایش نخبهگرایانهاش نقد میکند و معتقد است دیگر اشکال بیان فرهنگی در این رأی آرنولد لحاظ نشدهاند. در ادامه، استدلال میکند که فرهنگ از زمینههای اجتماعی و سیاسیِ بهوجودآوردندهاش جداییناپذیر است. رابطهی فرهنگ با تمدن و طبیعت و توحش از دیگر مباحث ایگلتون در آغاز کتاب است. ایگلتون سپس به موضوع مهم تکثر فرهنگی اشاره میکند و به اتکای رویکرد انتقادی مارکسیستیاش نشان میدهد که چه مواقعی این تکثر در خدمت سرمایهداری و بهحاشیهراندنِ هرچهبیشترِ فرودستان و دامنزدن به شکاف فقیر و غنی است. متعاقباً به موضوع نسبیت فرهنگی هم میپردازد و نشان میدهد برگرفتن چنین رویکردی در تمامی مسائل چگونه به توجیه رخدادهایی توجیهناپذیر در تاریخِ غربیها، ازجمله استعمار و جنگ و آلودگی محیط زیست انجامیده است. نیک روشن است که مقصود نویسنده از پیشکشیدن این بحث، پاسخی به نگرانیها از تهیشدن ارزشهایی چون عدالت و حقیقت و همبستگی است. فصل سوم کتاب متمرکز است بر ناخودآگاه اجتماعی که به تعریف ایگلتون همان مخزن وسیع غرایز و تعصبات و اعتقادات و احساسات و پندارهای نیمهشکلگرفته و مفروضات خودانگیختهای است که اگرچه اساسِ فعالیت روزمرهمان را شکل میدهند، بهندرت محل پرسشاند. او یادآور میشود که ایدئولوژیها هم در قالبهای فرهنگی عرضه میشوند. از این رو، پرسش مهم این است که آیا فرهنگ میتواند به طور کامل از این نیروهای ناخودآگاه رهایی یابد یا نه. در ادامه، ایگلتون به سرچشمههای مفهوم مدرن فرهنگ میپردازد و سرآغازها را در اواخر قرن هجدهم و در مقام نقد صنعتیگرایی و همچنین نکوهش انگارهی انقلاب میجوید. سپس نشان میدهد که این مفهوم مدرن همان زمان به مفهومی کلیدی در قاموس ناسیونالیسم رمانتیک بدل شد و در گامی فراتر در دهههای بعد، تلاش کرد به جای ارزشهای روبهافول دینی بنشیند. سپس و در نخستین دهههای قرن بیستم بود که فرهنگ در قالب یک نوعی صنعت جایی در آگاهی عموم باز کرد و متعاقب آن توانست در منازعات سیاسی هم نقشی مهم بازی کند. پدیدهای که اکنون در هیأت گرایشهای چندفرهنگی و سیاستِ هویت پدیدار شده است. در بخش پایانی کتاب، توسعهی مفهوم فرهنگ از قرن هجدهم تا عصر مدرنِ رسانههای جمعی و صنعت فیلمسازی موضوع بحث است. ایدهی هردر از فرهنگ همواره بر هویت ملی و تنوع و رشد ارگانیکِ سنتهای فرهنگی بود. ایگلتون نشان میدهد که این ایده چهطور در طول زمان بهویژه با ظهور فرهنگ عامه و سلطهی صنعت سرگرمی تحول یافته یا پا به عرصهی خطرناک ناسیونالیسمی پرشور گذاشته و به نوعی انسانپرستیِ مبتنی بر نژادپرستانه رسیده است. این فصل با تأمل بر آیندهی فرهنگ در دنیایی که مرزهای سنتی فرهنگ در حال فروپاشیاند و سهم زیادی از شکلگیری فرهنگ را نیروهای بازار تعیین میکنند، به پایان میرسد.