یادداشت‌های محمد تقوی (28)

          رمان «یوما» نوشته مریم راهی، رمانب درباره زندگی حضرت خدیجه است. نویسنده موقعیت زمانی روایت خود را از ساعت­های منتهی به ولادت حضرت فاطمه زهرا (س) شروع کرده و با توصیف تؤامان موقعیت منزل، ذهنیت حضرت خدیجه و مردمان شهر که نمایندگانی از آنها به بهانه‌هایی به منزل پیامبر (ص) رفت آمد دارند، داستانی را تعریف می‌کند که بیشتر از جذابیت‌های قصه­ پردازانه، از منظر روایت لذت­بخش است.

نویسنده به دلیل نیت خود برای جلب بخش وسیعی از مخاطبان، با وجود انتخاب یک زاویه دید غالب، به صورت متناوب نقطه نگاه پرداخت روایت را تغییر می­دهد. در واقع چندین روایت موازی را با چند زاویه دید به ظاهر متفاوت با یکدیگر در دل داستان نشانده است. از یک سو او راوی سکنات و وجنات خدیجه کبری در آستانه میلاد حضرت زهراست. نویسنده در این نقش به زیبایی هر چه تمامتر تصویری مینیاتوری و بسیار تأثیرگذار از شیفتگی بانوی بزرگ اسلام به پیامبر اکرم را تصویر کرده است. خلق صحنه‌هایی چون عطرآمیز شدن بدن کودکانی که پیامبر آنان را نوازش کرده و یا دیالوگ‌هایی که نمایانگر گفتگوی رسول اکرم (ص) با خدیجه است از درخشان‌ترین و ماندگارترین بخش‌های این رمان از این منظر است.

از سوی دیگر این داستان تصویری رئالیستی از مکه و مدینه در دوران حیات پیامبر اکرم (ص) به تصویر می‌کشد و به طور غیر مستقیم به ارزش‌‌گذاری‌های اجتماعی اعراب جاهلیت اشاره می‌‌کند؛ به روشنی و البته به دور از هرگونه بیرون­زدگی از اسلوب داستان.

جدای از این، موفقیت مهم نویسنده در ترسیم سیمای کفار در زمان پیامبر اکرم است. نویسنده برای این منظور با بهره‌گیری هوشمندانه و بسیار هنرمندانه از ادبیات و واژه‌ها، جان باورها و اعتقادات اعراب در دوران بعثت را در قالب دیالوگ‌هایی که نشان از توان اعراب آن دوران در بهره‌مندی از کلمات و واژگان نیز هست به تصویر می‌کشد. این هنرمندی در لفاظی‌های شخصیت‌هایی مانند ام­جمیل به بهترین شکل ممکن خود را به تصویر کشیده و جذابیت متن را دوچندان می‌کند. از این نقطه نگاه شاید بتوان استراتژی نویسنده برای ترسیم چهره قهرمان داستانش از زبان چهره‌های منفی را یکی از موفقیت‌های مهم این رمان دانست.

نام این رمان برگرفته از عبارتی است عربی که کنیز حضرت خدیجه به وی اطلاق می‌کند. این نام توسط نویسنده چنان هوشمندانه در بخش‌‌هایی از متن قرار گرفته است که مخاطب پس از به پایان رساندن کتاب، به ناخودآگاه به معنای آن پی برده و علت اطلاق آن به چنین بانویی را درک می‌کند.

از این زوایا رمان «یوما» را باید یکی از موفق‌ترین و خواندنی‌ترین آثار داستانی دینی در روزگار خود بدانیم که با شیوه نگاه و نگارشی بدیع و جذاب، چهره رحمانی تازه‌ای از پیامبر رحمت و همسر وی به تصویر می‌کشد.
        

          کتاب بیشتر برای مخاطبانی مناسب است که مطالعه قبلی از کتاب مقدس ندارند. به هر حال اگر مخاطب جدی این کتاب هستید توصیه می کنم خودِ کتاب مقدس را بخوانید، هرچند تصویرگری ها و کارهای گرافیکی و اختصار مطالب این دایره المعارف می تواند در مطالعه آن انگیزه بیشتری برای مخاطب عمومی ایجاد کند.
        

          کتابی که غث و سمین رو با هم داره. یه جاهایی خیلی خوبه، یه جاهایی بسیار اطناب داره و یه جاهایی هم حاصل دیدگا‌ه‌های نویسنده‌ست که در خواب الهام شده بهش. اینو خودِ نویشنده توی یه جمع صمیمی عنوان کرد و کاملا هم از این کارش دفاع میکرد! یه سری تحلیلهای روانشناسانه هم از شخصیت پیامبر در این کتاب شده که اساس همشون، ارتباط همسر آقای نویسنده با این رشته علمی است. کلا کتاب عجیب و غریبیه. نه میشه نادیده‌ش گرفت و نه میشه توصیه‌ش کرد برای خوندن:)))
        

          بدون شک جزو عمیق‌ترین و خواندنی‌ترین رمانهای بود که تا به حال خواندم. قلم سامرست موام به گونه‌ای است که همچون برادران کارامازوف داستایفسکی، وقتی داستان را دنبال می‌کنی، فقط کرونولوژی نیست، بلکه اطلاعات پراکنده‌ای درباره دین، روابط انسانی و... ارائه می‌شود که جذابیت خواندن داستان را دو چندان می‌کند.
        

          «حصار و سگ‌های پدرم» داستان مردی است که دور از شهر و آبادی، حصاری بلند با دیوارهایی متعدّد ساخته است و در این حصار زنان، دختران و پسرانش را از جهان خارج جدا کرده است و بر آنها حکم می‌راند. حصاری خلوت و خاموش، خسته، آرام و پُر از رؤیاهای تلخ، هذیان و رنگ‌باختگی. پدر در این رمان، نماد حکومتی توتالیتر و تمامیت‌خواه است که با کشیدن دیوار به دور مردم، آنها را در غفلت و بی‌خبری مَسخ می‌کند. پدر دهها زن دارد و هر شب را در بستر زنی به صبح می‌رساند، با وجود این هرگونه تمتّع جنسی را برای دیگر اهالی حصار مردود می‌شمارد و گناه می‌داند. او تمام نرینه‌های حصار را اخته کرده است، از پسرانش گرفته تا سگ‌ها و اسب‌ها و گربه‌ها و... . تنها اخته‌نشده‌های حصار، او و اسب عربی‌اش هستند. پیردخترها و پیرپسرهای او مدام در تلاش‌اند که غریزهٔ جنسی‌شان را پنهان کنند تا از مجازات پدر در امان بمانند و به همین دلیل، حصار آکنده از آه و نالهٔ حسرت‌بار زنان و مردانی می‌شود که تنها در خواب‌ها و رؤیاهایشان به دنبال ارضای غرایزشان هستند؛ هرچند پدر در تلاش است که بر خواب‌های اهالی حصار نیز سلطه براند و رؤیاهایشان را به کابوس حضور خود بیالاید و اجازهٔ خواب دیدن را هم به آنها ندهد. او همیشه عصا و تازیانه و خنجری به همراه دارد تا با ترس و تهدید و تحقیر، سلطهٔ خود بر ساکنان حصار را حفظ کند. در این حین پسر ارشد خانواده که از این وضعیت به تنگ آمده، علیه او می‌شورد و در شبی تیره که پدر با یکی از زنانش جمع آمده است، او را با سه ضربهٔ خنجر به قتل می‌رساند تا ساکنان حصار را رهایی بخشد و طعم آزادی را به آنها بچشاند. پدر کشته می‌شود اما حضور او چنان بر ذهن و روح ساکنان حصار سلطه یافته است که نمی‌توانند مرگ او را باور کنند. پدر می‌میرد و از قرار معلوم باید فصل آزادی فرا برسد، باید شادی به حصار برگردد، باید غریزهٔ زندگی جایگزین غریزهٔ مرگ شود، اما چنین نمی‌شود. اهل حصار چنان به بردگی خو گرفته‌اند که بعد از مرگ پدر، خواهران خودفروش، مادران بی‌انصاف و برادران سفله، قهرمان پدرکُشِ قصّه را از حصار بیرون می‌رانند و خود به زندگی نکبت‌بار و حقیرشان ادامه می‌دهند. پدر می‌میرد اما مردمی که یاد گرفته‌اند هر صبح و شب را با زوزهٔ تازیانه و صدای عصای خیزران و برق خنجر و تُف و نفرین و دشنام و اخته‌کردن آغاز کنند و به پایان برسانند، نمی‌توانند آزاد باشند؛ آزادی در قاموس چنین مردمی معنای خود را باخته است. شیرزاد حسن با این رمان نشان می‌دهد که راه رهایی از استبداد و دیکتاتوری، سرنگونی دیکتاتورها نیست، بلکه ریشه‌کن کردن خوی و خیمِ استبدادزدهٔ مردم است.
        

          کتابی جعلی که صرفا از جهت سرگرمی میتونه جالب باشه نه از حیث علمی
        

          کتابی خواندنی و مهم به خصوص درباره اگاهی از دوران کودکی محمدرضا شاه و تاثیر آن بر تصمیماتی که در زمان شاه بودنش می‌گیرد.
        

          این کتاب ترجمه فارسی کتاب «النزاع و التخاصم» مقریزی است که درباره تاریخ نزاع میان بنی هاشم و بنی امیه، دو خاندان برجسته تاریخ صدر اسلام نوشته شده است. مساله خلافت و جانشینی پیامبر یکی از چالشی ترین مسائل تاریخ صدر اسلام است که از همان ساعات ابتدایی بعد از رحلت پیامبر، باعث ایجاد اختلافاتی بین گروه های مختلف مسلمانان شد. مقریزی در این کتاب از منظر نگاه دینی، امویان را به خاطر سابقه نه چندان قابل دفاعشان شایسته مقام خلافت و ادعای داشتن آن نمی داند. البته این دیدگاه از منظر دینی شاید قابل دفاع باشد اما از حیث عملکرد و آنچه به عنوان امر واقع رخ داده است، محل تامل جدی است. برای مثال اگرچه معاویه در تاریخ، شخصیت چندان موجهی ندارد اما عملکرد او در مقام خلیفه و حاکم اسلامی حاوی نکات مثبت فراوانی است. مقریزی در این کتاب با بررسی پیشینه نزاع میان بنی امیه و بنی هاشم، به نوعی مشروعیت بنی امیه را به چالش می کشد.
        

          این کتاب را بر اساس نسخه چاپ سنگی موجود از آن در هند تصحیح کرده‌ام. کتاب طب فریدی مشتمل بر فهرستی از بیماری‌های مختلف است که بخش عمده‌ی آنها مربوط به بیماری‌های چشم می‌شود.
        

          کتاب ترجمه خوبی نداشت و مطالب در بسیاری از جاها گنگ بود. به نظرم مطالعه موخره کتاب به قلم مصطفی ملکیان برای فهم کتاب کفایت میکنه.
        

          مطالعه ای روشمند درباره سیره پیامبر بر اساس روش تحلیل متن  و سند. نویسنده به طور خاص دو واقعه «افک» و روایت «اقراء» را بر اساس روش مذکور بررسی کرده و تلاش دارد تا افزوده های متاخر به این روایتها را شناسایی و نسخه اولیه این روایتها را بازشناساند. نویسنده همچنین در مقدمه و فصل ابتدایی کتاب، بررسی سودمندی از سیر مطالعات غربی درباره سیره پیامبر و تاریخ نگاری صدر اسلام بدست داده که می تواند برای محققان این حوزه حائز اهمیت و سودمندی باشد.
        

          برخلاف تبلیغات کتاب و ماجراهای مربوط به ممنوعیت چاپ‌کتاب بعد از انقلاب، انتظار رمان شگفت‌انگیزی رو داشتم ولی به نظرم حتی در ژانر پلیسی و دلهره‌آور هم نمیشه این کتاب رو در زمره آثار قابل‌قبول دونست. یه داستان کاملا معمولی بود برای من. تقریبا بدون هیچ غافلگیری و گره‌گشایی که ویژگی اصلی رمانهای پلیسیه
        

          حقیقتن مایه تعجب است این نبوغ محمد قزوینی و قلم مسحورکننده اش. این نامه ها به نوعی یک دوره تاریخ فرهنگی کتاب در ایران دوره معاصر محسوب می شود و البته شرحی دردناک از دنیای غریب یک عالِم برجسته که درگیر مشکلات روزمره زندگی است و با بی پولی دست و پنجه نرم می کند
        

          تقریبا همه چیزی که از یه رمان انتظار داشتم توی این کتاب بود. با وجود حجم نسبتن زیاد داستان، تقریبا هیچگاه ریتم داستان خسته‌کننده نشد و نقاط اوج زیادی داشت. داستان درباره منطقه‌ای است که بعد از رخ دادن انفجاری هسته‌ای، ساکنان قلعه مالویل به تنها بازماندگان حادثه تبدیل می‌شوند (البته در ادامه گروه‌های نجات‌یافته دیگری هم به داستان اضافه می‌شود). حال آنها با دنیایی مواجهند که تمام تکنولوژی و دستاوردهای بشری آن از بین رفته و باید به شیوه کاملا سنتی زندگی کنند. در این داستان به خوبی نشان داده شده که این تغییر اوضاع چه تاثیری بر تغییر نگرش، باورهای مذهبی، رویکرد به زندگی و... نزد بازماندگان حادثه می‌گذارد. شرایط جدید، نیازهای جدید می‌طلبد و البته به شخصیتها یادآور می‌شود که هر آنچه که پیشتر امری ساده تلقی می‌شد، حالا و با از بین رفتن تکنولوژی چقدر دشوار است. جمله کلیدی رمان اینجاست که پسو به مانوئل می‌گوید‌ وضع فعلی ما، شبیه قرون وسطاست. اما مانوئل در پاسخ می‌گوید: هرگز اینطور نیست! ما "اگرچه از حیث امکانات شبیه آن دوره‌ایم اما ذهن‌مان از قرون وسطا جلوتر است". کتابخانه‌ای داریم که دانش نوین در آن نوشته شده و فقط باید دوباره ابزارها را بازسازی کنیم.
        

          داستان شروع نسبتا خوبی داره ولی هرچه پیش میره، از هیجان میفته و ریتم کندی پیدا میکنه. در ولی در مجموع کتاب قابل قبولی بود.
        

          موسم هجرت به شمال، داستان فردی است از یکی از روستاهای خارطوم در قاره سیاه. داستان در قرن بیستم و اوایل دوران پسا استعماری روایت می شود. راوی این داستان که نامش تا انتها بر خواننده پوشیده می ماند، فارغ التحصیل رشته ادبیات در یکی از دانشگاه های انگلیس است که بعد از اتمام تحصیلش به روستای پدری باز می گردد. در سالهای غیبت او از روستا، مردی به نام مصطفی سعید به روستا آمده و با زنی از آنجا ازدواج کرده است. کسی چیز چندان زیادی از مصطفی نمی داند و او نیز خودش را خیلی به افراد روستا نزدیک نمی کند. راوی داستان به تدریج کنجکاو به سر در آوردن از زندگی و کیستی مصطفی سعید می شود. این، آغاز آشنایی او با مردی است که جهان بینی و گذشته عجیبی دارد. هرچه داستان پیش میرود و راوی با مصطفی بیشتر آشنا می شود، این امر بر خواننده مشتبه می شود که گویی راوی و مصطفی هر دو یک شخصیت اند. در لابلای داستان، شاهد اشاره هایی به تفاوت جهان غرب و شرق هستیم. نقدی بر مدرنیته غربی وارد شده به شرق را میبینیم که صرفا «ابزارها»ی آن به شرق وارد شده نه تفکر آن. این رمان که آن را مهمترین رمان جهان عرب در قرن بیستم دانسته اند، نمونه بسیار موفقی از طرح مبحث «خود انتقادی» در بین شرقی هاست. «خلقیات ما ایرانیان»، «جامعه شناسی خودمانی» و «نفحات نفت» از جمله آثار بومی خودمان است که با همین رویکرد نوشته شده است. اما این بحث این بار در قالب یک داستان پر کشش بازگو می شود. مهم نیست که داستان این رمان، در یک کشور افریقایی میگذرد. هرکجای «شرق» باشی و این داستان را بخوانی، قطعا آن را آشنا خواهی یافت. این کتاب احتمالا بدیل خوبی برای این موضوع باشد که فضای ادبی کشور ما بیش از حد متاثر از ادبیات غرب شده و گاه ترجمه آثار ادبی ضعیف غربی، بر آثار قوی شرقی هم ترجیح داده می شود.
        

          داستان سرراست و روانی بود. مثلث پدر، پسر و وکیل که اضلاع داستان بودند و هریک جنایات و مکافاتی را پشت سر گذاشتند. سبک ژورنالیستی نویسنده (که خودش روزنامه‌نگار است) گاهی اذیت‌کننده‌ست ولی افتان و خیزان‌های پی‌درپی داستان، کشش روایت را حفظ می‌کند. در مجموع نمی‌توان "بازی‌های مردانه" را کاری شاخص دانست ولی قطعا از بی‌مایگی هم به‌دور است. اگر تجربه درگیری در مسائلی چون ورشکستگی، ارث و میراث و امثالهم را دارید، داستان برایتان جذابتر خواهد بود.
        

          شاهراه قطعا نقطه عطف کارنامه سینا دادخواه است. قصه‌ای پرکشش که نویسنده به خوبی از عهده‌ آن برآمده و با وجود حجم نسبتا زیاد رمان، تب‌وتاب داستان به ندرت افت می‌کند و همواره خواننده را به دنبال خود می‌کِشاند. بریده‌ای از کتاب:
با اینکه چند ماه از مرگ بابا می‌گذرد اما مامان هنوز حلقه ازدواجش را از دستش در نیاورده. اما عجیب است که دارد وسایل بابا را دور می‌ریزد. برایم مبهم و متناقض است. اگر با افسوس و نگاه به گذشته زندگی نمی‌کنی پس چرا حلقه هنوز دستت است؟ احمق بالفطره‌ام. تازه وقتی داستان دلدادگی عمو هرمز را می‌شنوم چرایش را میفهمم: آن حلقه را عشق بهروز به او داده بود اما آنها صرفا وسایل شخصی بهروز است. جهانی که با هم ساختیم مهم است نه جهان خودساخته یکی از دو طرف. بی‌رحمانه است و در آنِ واحد، عادلانه.
        

          اگه "من منچستریونایتد را دوست دارم" و "سرخ سفید" یزدانی‌خرم را خوانده باشید، احتمالا با من هم‌نظرید که "خون‌خورده" را می‌توان نقطه عطف داستان‌نویسی او دانست. عنصر دو روح سرگردان، این بار خیلی بهتر و پخته‌تر از دو داستان قبلی به کار گرفته شدند. داستان فرعی صلاح‌الدین ایوبی اصطلاحا خیلی خوب روی داستان اصلی "نشسته است". اما نکته جذاب برای من، سبک یزدانی‌خرم برای روایت داستانش است. در سرخ سفید از شیوه مبارزه کیوکاشین استفاده کرد و اینجا هم از نقش‌مایه برادران سوخته. اینکه ارتباطی باشد بین این "سوخته" و "دهه شصت" که بازه زمانی روایت داستان است، معلوم نیست ولی انتخاب هوشمندانه‌ای بود. از ایرادات کتاب هم بگویم که یکی دانستن قبه الصخره و مسجد الاقصی از آن دسته اشتباهات عوامانه است که انتظار نمی‌رفت در این کتاب، همان اشتباه تکرار شود. در جایی هم در نقل حوادث سال ۶۱، از آقای خامنه‌ای با عنوان آیت‌الله یاد شده، در حالی که در آن زمان ایشان آیت‌الله نبودند. البته ممکن است کار ممیزان ارشاد باشد!
        

          کتاب مجموعه مقالاتی است درباره داستانهای کتاب مقدس. بسیاری از مقالات این مجموعه، دیدگاه و نگرش کاملا متفاوتی نسبت به خوانش سنتی از داستانهای انبیاء الهی به ویژه حضرت ابراهیم دارد و از این حیث بسیار خواندنی است. در این کتاب بسیاری از داستانها و باورهای رایج درباره پیامبران بنی‌اسرائیل طبق تحقیقات زبان‌شناسی و دین‌پژوهی به چالش کشیده می‌شود و نگاهی نو به انها انداخته می‌شود. ترجمه کتاب تا حد زیادی روان است، جز برخی ایرادات ویرایشی. بعضی مقالات این کتاب آنقدر ساختارشکن است که حقیقتا از اینکه مجوز چاپ دریافت کردن در تعجبم!