یادداشت‌های نوید نظری (151)

نوید نظری

نوید نظری

2 روز پیش

کیمیای محبت
          یادنامه مرحوم شیخ رجبعلی خیاط از آن دست کتاب‌های خواندنی است که برای ایام پر فروغ نوجوانی و عصر‌گاهی میان‌سالی و غروب عمر هر آدمی خواندنش نشاط‌‌بخش است و راه‌گشا
هم داستان است و پر است از خواندنی‌های زندگی مردمانی شبیه خودمان! و هم سیر و سلوک است و درس است برای ره‌روان!
مرحوم نویسنده برای شکل‌ دادن آن زحمت کشیده و کار را فاخر به پایان رسانده است.
داستان زندگی شیخ، زندگی خود ماست در آینه همت و اراده و صفا و معرفت...
خیاطی که در عین گمنامی مردانه زیسته و  امواجی شگرف در  دریای زندگی خود و دیگران و آیندگان پدید آورده است.
سلوک و اخلاق او با هم‌نسلان، درس‌ها و تنبه‌هاتی برای شاگردان، الگو و مرشدی برای آیندگان، همه و همه میراث گران‌بهای شیخ است.
ما مردمان عصر ازدحام و شلوغی، ما بریدگان از  خلوت و رمیدگان در تباهی، بیش از هر نسل و فصلی نیازمند معنویت‌ایم.
حتی مستقل از دیانت و پایبندی به اصول اخلاقی آیینی، نفس خلوت‌گزینی برای پالایش روح‌ و جان‌مان حیاتی و انکار ناپذیر است.
خواندن کتبی هم‌چون یادنامه شیخ خیاط فرصت و انگیزه‌ای برای خلوت گزینی به دست‌ می‌دهد.
باشد که لطف پیرمغان بر این بندگان افتد و اتصالی پدید آید...
سر رشته نگه دار، تا نگه دارد
        

8

نوید نظری

نوید نظری

3 روز پیش

خاطرات همفر: جاسوس انگلیسی در ممالک اسلامی

14

نوید نظری

نوید نظری

3 روز پیش

گتسبی بزرگ
          گتسبی بزرگ یک رمان تماما امریکایی است.
رویای امریکایی
شخصیت قهرمان امریکایی
اقتصاد امریکایی
توسعه شرق و غرب آن، همه در این کتاب به هنرمندی نمایانده شده است.
گتسبی نماد یک مرد امریکایی است؛ خوش‌تیپ، قد بلند، ثروتمند و جسور!
او مشغول فعالیت‌هایی اقتصادی است که در روزهای بعد از جنگ جهانی اول و حتی دوم در کشور امریکا مسیر موفقیت خیلی از مردان هم‌وطن یا مهاجران پس از جنگ در آن کشور است. خرید فروش دارو، حضور در بازارهای مالی که قبل از سقوط وال استریت بسیار مردان را به جرگه اشرافیت امریکایی برکشید.
او یک مرد کامل است؛ در جنگ شرکت کرده و مدال گرفته، بعد از جنگ از فرصت تحصیل در امریکا بهره جسته است و بعد از آن با هوش خود  و درک روابط و قواعد حاکم به اجتماع و اقتصاد امریکا رشد کرده است. عاشق شده است و برای عشق خود می‌جنگد، فراموش نمی‌کند، جسارت دارد و برای  رسیدن به معشوق هزینه‌های سنگینی پرداخت می‌کند.
خانه گتسبی و میهمانی‌های گسترده و دوره‌ای و مهمانان او نماد مردمان امریکا هستند؛ نویسنده، نوازنده، افسران بازنشسته، دختران  جاه‌طلب و مردان ماجراجو، حتی قاچاق‌چی‌های کت و شلواری و یقه بسته...
حتی مرگ او نیز تماما امریکایی و قهرمانانه است، هم گناه‌کار و هم بی‌گناه است!
سایر شخصیت‌های حاضر و برجسته در رمان هم به شکل هنرمندانه‌ای در جای جای داستان گنجانده شده‌اند.
رهایی و بی‌قیدی، توسعه روابط، آزادی انتخاب‌های فردی و اجتماعی نمادهای اصلی شخصیت‌های اصلی این داستان هستند.
کتابی راز‌آلود، گیرا و خواندنی که قادر است در هر فصلی خواننده را با داستان و قهرمان‌هایش همراه کند.
گتسبی به گفته کنت تاین هنرشناس فقید بریتانیایی «کتابی است که که از تارک شاه‌موج آمریکایی به ساحل افکنده شده و برای همه ما جاذبه‌های آنی و ماندنی دارد»
        

37

گوژپشت نتردام
          سخت به کتابی ۵ امتیاز می‌دهم!
اولین رمان هوگو بعد از نمایش‌نامه‌های موفق‌ش خیلی خوب از کار درآمد!
داستان زندگی اهالی پاریس در عرصه زمانی سده ۱۴ و ۱۵ ام میلادی
جایی مابین قرون وسطی،‌ رنسانس و آغاز نو شدن در اروپا
جدالی بین هنر گوتیک و هنرهای عصر رنسانس!
مبارزه‌ای بین قدرت سخت و جوانه‌های نو در اروپا! که نماد آن معماری و صنعت چاپ هستند!
گوژپشت نتردام یا نتردام پاریس بر اساس مبارزه بی‌امان عناصر اصلی و یاغی اعصار وسطی و رنسانس خلق شده است. کلیسا، کاخ دادگستری، سه قسمت دانشگاهی، سیاسی و کهن شهر پاریس!
آنان‌ که یاغیان این عصر بودند باید بمیرند تا بتوانند در دوره جدید حلول کنند و شکوفا شوند.
در جای‌جای کتاب هوگو با هنرمندی با استفاده از استعارات،‌ صورت‌پردازی‌ها و خلق قصه‌های متنوع همه جریانات حاکم و داری قدرت در آن دوره پاریس و فرانسه از پادشاهی گرفته تا روحانیت مسیحی، معماری یا تجارت، نمایشنامه تا طبابت همه را به تصویر می‌کشد!
طرح‌واره قدرت و ثروت در اروپای اعصار میانه در این کتاب بر بستر جغرافیای شهری قابل درک و فهم است.
قهرمانان گمنام و ستم‌دیده هوگو بدون آن‌که بدانند در یک طرح عظیم باهم، هم داستان  و هم آهنگ شده اند تا علیه شاه و کلیسا قیام کنند و طرح نو دراندازند.
در این بین هستند کسانی که دل در گروی این قهرمانان دارند اما حاضر به دست کشیدن از داشته‌های پوشالی‌شان در نظم گذشته نیستند!
این کتاب را پر است از فرازهای شاعرانه و جلب‌کننده در روایت که تنها از هوگو بر می‌آید.
باید که به احترام او و قهرمانانش در همه کتاب‌هایش کلاه از سر برداشت.
        

45

خداحافظ گاری کوپر
          رومن گاری را به نوشتن کتاب‌ها و رمان‌های خلاف جریان غالب در فضای سیاسی و اجتماعی می‌شناسیم. شرح آنارشی باشد در برابر دولت مدرن یا پست مدرنیته در برابر جامعه مدرن و افکار سیاسی چپ و راست!
این کتاب شرح دل‌زدگی‌ها، تنهایی‌ها و عزلت‌گزینی‌های افرادی با محوریت لنی است که هم از سرزمین فرصت‌ها گریخته‌اند و هم از جامعه بی‌طبقه کارگری! از مغولستان خارجی تا ماداگاسکار...
هم از جنگ و هم از فعالیت‌های بشر دوستانه!
در جایی از کتاب لنی می‌گوید آمریکایی‌ها تاریخ‌شان را از روی جغرافیا یاد می‌گیرند و این یکی را از جنگ‌ها! می‌شنوند در جایی جنگی است و آمریکایی ها در آن کشته می‌شوند، تازه آن کشور را از روی نقشه جستجو می‌کنند!
قهرمان کتاب از ترس و وحشت مدرنیته، صنعت، جهانی‌سازی به کوه‌های بلند مرتبه سویس گریخته است و وقتی به زیر ارتفاع ۲۰۰۰ متری می‌آید، حالش بد می‌شود، غش می‌کند و می‌افتد!
او و یارانش از هر‌ آن‌چه نقش تعلق بپذیرد، بیزارند؛ خواه شغل و حرفه باشد و خواه زن و کاشانه و یا دل‌مشغولی‌های روزانه!
قدرتی شگرف باید تا بشکند این غار را!
داستان کتاب کشف این قدرت عجیب است که این از هستی رهیدگان را یارای مقاومت در برابر آن نیست!
قدرتی که درون خودما هم هست،‌ اطرفمان و آنقدر گسترده است که درنمی‌یابیمش!
        

19

دن کیشوت (جلد 1)
          علت ساده برای محبوبیت و جذابیت خیره‌کننده این کتاب و چاپ‌های متوالی در قرون متوالی که شمارگانش‌ را به ده‌ها میلیون کشانده است، شاید این باشد که 
دن کیشوت اولین رمان است در آغاز عصری مدرن و طلیعه‌گان، هرچند کم مایه باشند و بی‌‌پایه خواهند ماند و درخشیدن خواهند کرد.
یک رمان قطور و مفصل با ساختار داستان‌های لایه‌ لایه همچون پیازی که از  یک لایه‌اش سر میخوری و به درون دیگری می‌روی و به مغز آن می‌رسی و در لحظه‌ای فرصت خواهی یافت دوباره به سطح آن  و بیرونی ترین لایه داستانی سر بکشی و این حرکات آونگی در تمام کتاب، روش طی کردن راه است.
اما علت کمی عمیق‌تر برای محبوبیت این کتاب تناسب آن با ابزار‌ها، فرهنگ و نظریات و دوره‌هاییست که از  پس عصر نویسنده، در اروپای مدرن بارها تکرار شد؛
 سنت ستیزی، 
جدال با غیب، 
توسعه فرد‌گرایی،
 پایان دوران آرمان‌گرایی و فضیلت‌پروری، 
فرو پاشیدن ساختمان عفت و حیا در جامعه پیشا‌مدرن
گسستگی بند نا پیدای اتصال مسیحیت و زندگی در کهن‌بوم قاره اروپا یعنی اسپانیا...
و ...
همه عناصری‌است که سروانتس در بیان هجو بدیشان تاخته یا برخی را پرداخته است.
تنهایی خودخواسته پهلوان افسرده سیما
رنج او از مصاحبت مهتری پاره خرد
حرمان او و تحمیل مجازات کتاب‌سوزی برای سوزاندن اراده او
هجو‌نمایی صحنه‌های قهرمانی کتب پهلوانی قدیم و به ابتذال کشیدن‌شان
بی‌پیکر شدن خانه و جامعه و آسانی دست‌درازی به عفت بانوان 
همه مصادیق آن پیوندهای دن کیشوت با عصر مدرن بعد از خودش است.
نکته آخر آنکه از قلم سروانتس و قدرت طنز‌پرداز، کنایه‌ وگریز‌ساز، و تمثیل‌باز او نباید ساده گذشت
و الحق که ترجمه آقای محمد قاضی حق متن را ادا کرده است.
        

33

خانواده تیبو

18

خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف ووحشت
          حاج سیاح مردی خوش ضمیر و خیرخواه است. دیدن خرابی‌های متصل وطن و پیشرفت بی امان خارجه روح او را آزرده است.
تصویرش از رجال سرشناس دینی و دیوانی قاجار خوب، با جزییات و البته طبیعتا همراه با سوگیری‌های خود اوست. هرچند عمده‌ آن‌ها حق و صحیح است. مردی دین‌دار، منصف و اهل رعایت رعایاست. بیگانه‌ستیزی و علاقه به آبادی وطن بدست ابناء ایران در تمام نوشته‌های او موج می‌زند. هر چند قضاوت‌ها و شرح او در مورد مرحوم شیخ فضل‌الله را باید متاثر از خفقان دوره استبداد صغیر و صد البته هجمه اخبار راست و ناراست در آن زمانه دانست؛ مع‌الوصف توام با خطا و کژنگری است.
دوستی و ارادت به مرحوم جلوه فیلسوف شهیر دوره قاجار، سید جمال مصلح بزرگ جهان اسلام در کتاب مشهود است. شرح آداب دیوانی ایران در عهد ناصری و مظفری، توضیح تاریخ اجتماعی ایرانیان و طبقات دیوانی، دینی، نظامی و مردمان عادی در آن، دانش خوبی پیرامون اوضاع ممکلت ایران در این ۳۰ ساله (۱۲۵۵ تا ۱۲۸۸) به دست خواهد داد. اشراف او به تاریخ و کتابت، سیاحت ملل دنیا از امریکا گرفته تا ژاپن و چین باعث می‌شود گزارشات او در خصوص وقایع اولیه دوره ناصری و قتل مرحوم امیرکبیر نیز محل اعتنا بوده این سیاحت‌نامه را تاریخی ۶۰ساله (۱۲۲۰ تا ۱۲۹۰) نامید.
برخورد او با ناصرالدین شاه و ولیعهد مظفرالدین میرزا، مراودات او با ظل السلطان و امین السلطان بیان تطورات شخصی و دیوانی‌شان، رفاقت با مردان نیک رفتار عهد قاجار نظیر امین‌الدوله، سعد السطلنه، مشیر‌الملک و امین‌الضرب...ارتباط با برخی علمای بنام و مجتهدان برجسته تبریز و تهران و اصفهان، درگیری‌های او با کامران میرزا نایب‌السلطنه، عین‌‌الدوله و میرزا عبدالله خان والی و ... همگی نکات مهمی در چرخش تقدیر ایرانیان در مهم‌ترین سال‌های سده نوزدهم میلادی است.
زمانی که در اروپا انقلاب فرانسه به پیروزی رسید، در ۱۹۰۵ در روسیه تزار ناچار به پذیرش پارلمانی با نام دوما شد، اروپای متحد شده و منسجم بعد از ۱۸۱۵ به سرحدات بلاد عثمانی تازیدن آغازید و بنای تجزیه و انحطاط امپراطوری عثمانی نهادید. دانش و فناوری، ادبیات و علوم اجتماعی، شعر و هنر، فلسفه و حکمت همه جهان آن‌روز را یک داستان کرده بود. در ایران اما جهالت، خرافه‌گری، سستی و کژی، گردن‌کشی حکام و ولایت فروشی والیان، بنای نابودی آبادی‌ها، انقطاع از میراث علمی و تمدنی، استبداد حکومت مرکزی، قحط الرجالی پایتخت، بی‌مبالاتی نظامیان و زبونی حکام سرحدات و تجزیه بی‌ درد و خونریزی ایران کهن و خراسان قدیم و بریدن مادر میهن از مهد و گهواره سمرقند، بخارا، خیوه و مرو وبلخ، کنار گذاشتن مردان وطن از صناعات، ادبیات،‌ تجارات و ادارات و حتی سرحدات کشور معاصرت تام دارد.
به واقع خواندن این کتاب به فهم درونی و و طنی علل انحطاط ایرانیان مستقل از سیر شگرف‌آسا رشد ملل دنیا و سعایت‌های بیگانگان در حق ایران، کمک شایانی خواهد کرد.
        

8