یادداشت‌های محمدصدرا (47)

          بسیاری از برداشت‌های که از موبی‌دیک می‌توان داشت در این دو دسته جای می‌گیرند: همدلانه با اهب یا همدلانه با اسماعیل. این کتاب با تاکید بر گشودگی اسماعیل و ذکر شواهد متعدد از کتاب و نوشته‌های دیگر ملویل در گروه دوم جای می‌گیرد.
پیشنهاد می‌کنم نشستی را هم که درباره این کتاب با حضور شفاه، معین‌زاده و ابراهیمی برگزار شده تماشا کنید.
        

          اثری حماسی درباره انسان و طبیعت و البته فراتر از آن، تصویری از دینداری و خودبنیادی در برابر چشمان پذیرنده اسماعیل، دایره‌المعارفی درباره وال‌ها و مجموعه‌ای از طنازی‌های ملویل در سیاه‌ترین لحظات عمر والگیران
بخش‌هایی از کتاب به قدری جذاب است که در چشم به هم زدنی ۳۰ صفحه از سفر پرماجرای پی‌کواد را دنبال می‌کنید اما بخش‌هایی به قدری خسته‌کننده است که آرزو می‌کنید کاش نسخه‌های بازنویسی شده را انتخاب می‌کردید!
فکر می‌کنم سفر پی‌کواد برای ما دعوتی برای چگونگی عمل و مواجهه با دنیاست که امیدوارم موفق شوم به زودی درباره آن بنویسم.
آپدیت: در این در پستی با عنوان به‌دنبال وال سفید نوشتم.

تصویر: تمبرهایی در گرامیداشت موبی‌دیک
        

          ظاهرا علاوه بر خورشید، مدرنیته هم پشتش به ماست!
این کتاب و کتاب پشت‌مدرنیسم از این نویسنده را خوانده‌ام. مجموعه مقالاتی که پست‌های وبلاگ قدیمی نویسنده بوده‌اند. همه بخش‌ها خنده‌دار نیست اما قسمت‌های بامزه هم کم ندارد.
۹۹/۱/۲۸
        

          این کتاب رو با فاصله کمی از نصب ضریح جدید و انتشار کتاب خوندم.
به نظرم نویسنده در انتقال احساسات مردم و توصیف وقایع مناسب عمل کرده. تا جایی که به یاد دارم فیلمی هم از روی این روایت ساخته شده.
به نظرم برای حال و هوای این ایام انتخاب مناسبی است.
        

          وقتی کودک تحت تاثیر ناملایماتی قرار می‌گیرد و برای بروز هیجانات منفی خود از جانب والدین احساس خطر می‌کند، آن احساسات ناخوشایند خود را پنهان می‌کند. این رویه توسط والدینی که به کودک عشق مشروط می‌ورزند پاداش دریافت می‌کند، پس در وجود کودک تقویت می‌شود تا جایی که مانند یک خود دروغین بین کودک و بخشی از احساساتش (که بخشی از وجود کودک هستند) مانعی ایجاد می‌کند. کودک هم برای سرکوب موفق احساسات منفی فراموش می‌کند وجود او شامل چنین بخشی هم هست.

این رویه هرچند تا مدتی می‌تواند کارآمد باشد اما در نهایت از کار می‌افتد. این از کار افتادن ممکن است هنگام استقلال از پدر و مادر، مرگ پدر و مادر، به دنیا آمدن فرزندان یا شرایط دیگری رخ دهد. این حالتی است که بخش فراموش شده و سرکوب شده وجود به حدی تحت فشار قرار می‌گیرد که به صورت بیماری یا تکرار الگو‌ها تلاش می‌کند خود را نشان دهد. تکرار الگوها به این دلیل رخ می‌دهد که کودک ،که حالا بزرگ شده، تلاش می‌کند با شبیه‌سازی موقعیت اولیه راز آن را کشف کند. رازی تلخ که معمولا از جنس درک نشدن، عدم دریافت محبت یا حتی آسیبی از طرف والد یا یک بزرگسال است. این معما فقط  با یک روش حل می‌شود و آن پذیرش عدم دریافت محبت از طرف والد و تجربه کردن احساسات سنگین ناشی از آن است. با تجربه این احساسات می‌توان از چرخه ایجاد موفقیت‌های تکراری رها شد و احساس بی‌معنایی ناشی از سرکوب احساسات را پشت سر گذاشت.

نویسنده در کتاب خود بخش‌هایی را به نقد فروید و یونگ به‌خاطر به رسمیت نشناختن این احساسات و گمراه کردن آن‌ها اختصاص داده است. او بصیرت خود را مدیون نقاشی‌های کودکی خود می‌داند که در برهه‌ای با بازگشت به آن‌ها و مشاهده رنج کودکی خود به اشکالات روانکاوی رایج در آن دوره پی‌برد.

به‌عقیده نویسنده تجربه شرایطی که بالا توضیح داده شد می‌تواند دلیلی اساسی برای تبدیل شدن به یک روان‌درمانگر باشد به همین علت برخی بخش‌های کتاب مستقیما خطاب به این گروه نوشته شده تا تلاش نکنند محبتی که والدینشان از آن‌ها دریغ کرده از مراجعانشان طلب‌کنند یا بکوشند به‌جای تشویق آن‌ها به تجربه احساساتشان، رویه قبلی را تقویت کنند.

همچنین نویسنده با اختصاص قسمتی توضیح داده که مادر چگونه اولین نماینده جامعه و هنجارهای آن برای کودک است و ناکامی کودک در آینده چگونه می‌تواند زمینه‌ساز میل او به ایدئولوژی‌ها و اعمال خشونت بر دیگران باشد. در واقع مولف در یک ادعای بزرگ بقای تمامی نظام‌های ایدولوژیک را نتیجه حفظ چرخه سرکوب احساسات کودکی و انتقال آن به نسل‌های بعد می‌شمارد که البته با توجه به فشار شدیدی که از جانب آلمان نازی بر نویسنده وارد شده و به زندگی شخصی او آسیب‌هایی غیرقابل جبران زده، قابل درک است. او به عنوان یک یهودی سال‌ها مجبور به زندگی با هویتی دروغین بود و حتی همسرش هم او را تهدید به افشای هویت واقعی‌اش برای نازی‌ها می‌کرد. پسر او در کتابی که نوشته و مستندی که چندی پیش منتشر شده به بیان این مسئله می‌پردازد که چه اتفاقاتی در زندگی باعث شد که مادر او رفتاری کاملا برخلاف توصیه‌های خودش داشته باشد.

ترجمه‌های مختلفی از این کتاب با عناوین متفاوت به زبان فارسی در دسترس است. دلیل انتخاب این ترجمه توسط من ویرایش و بازبینی مجدد این نسخه توسط مولف چند دهه پس از انتشار آن است که با تغییرات زیادی، از جمله تغییر در عنوان همراه بوده است.
        

          سه داستان مامان و معنای زندگی، هفت درس پیشرفته درمان اندوه و نفرین گربه مجار رو خوندم و به نظرم همشون خوب بودن.
اینکه نویسنده تو داستان نفرین گربه مجار خیالش رو آزاد گذاشته بود به نظرم داستان رو جالب‌تر کرده بود.
        

          زندگی باید ارزش زیستن داشته باشد، حالا اگر به کسی که در زندگی‌اش ارزشی برای زیستن نمی‌یابد بگویی برای زندگی خود ارزشی بساز، معنایی بساز چه لطفی در حق او کرده‌ای؟
انسان چون بدون ملاک شده نمی‌تواند بر چیزی تکیه کند و چون بر چیزی تکیه نمی‌کند احساس بی‌معنایی می‌کند. راه‌حل این کتاب برای غلبه بر چنین مشکلی این است که ملاک را فراموش و بر چیزی تکیه کن، بر هر چیزی تکیه کن.
با احترام نسبت به رنج‌های نویسنده، اغراق‌آمیز می‌گویم تا منظور روشن شود، او توجه نمی‌کند که حتی خود هیتلر هم نتیجه معنایابی و معناسازی مردمی بود که خود را آلمان می‌نامیدند. هیتلر معنایی ساخت تا رنج آلمانی‌ها پس جنگ جهانی اول بی‌فایده نباشد و متاسفانه اگر ملاک مستحکم و قاطعی برای قضاوت درباره معنای زندگی در میان نباشد، به لحاظ نظری معنایی که فرانکل با نوشتن این کتاب برای خود ساخته نمی‌تواند برتری چندانی نسبت به معنایی که هیتلر ساخت داشته باشد.
        

          این کتاب فرصتی برای آشنایی با معلمی است که واقعاً با عشق به دانش‌آموزان و دانشجویانش ریاضی درس می‌دهد و می‌خواهد با بهره‌مند کردن آن‌ها از ریاضیات اهمیت و زیبایی آن را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاخه‌های تفکر انسانی برای آن‌ها روشن کند. پولیا ریاضیات را به‌صورت ابزاری در میان ابزارهای انسانی می‌بیند و می‌خواهد با استفاده از آن فرایند عمومی حل مسئله را هم به دانشجویان آموزش دهد. شاید تفاوت این کتاب با سایر کتاب‌ها و دوره‌هایی که در مورد آشنایی با ریاضیات نوشته شده‌اند همین باشد که در اینجا ریاضیات نه به‌صورت شاخه‌ای مستقل، عجیب و دشوار که تعداد معدودی از عقول برگزیده ورای حفظ چند مسئله و اثبات توانایی فعالیت آگاهانه و هدفمند در حوزه آن را دارند، بلکه به‌عنوان فرصتی در اختیار گونهٔ انسان قرار گرفته است تا با استفاده از آن به حل مسائل بپردازند و از لذت آن بهره‌مند شوند.
روش چهارمرحله‌ای پولیا برای حل مسئله چارچوبی است که معلمان اولاً می‌توانند آن را به دانش‌آموزان آموزش دهند و ثانیاً در همان قالب دانش‌آموزان خود را به‌صورت استاندارد راهنمایی کنند.
۱- فهمیدن مسئله؛ مشخص‌کردن معلوم و مجهول 
۲- فهم ارتباط مسئله و ایجاد برنامه برای حل مسئله 
۳- اجرای نقشه و حل مسئله
۴- بررسی و تجدیدنظر 
ریاضیات می‌تواند برای همه جذاب و مفید باشد و معلمان باید بکوشند همه دانش‌آموزان حل مسئله و روش آن را یادگرفتن و حتی آن را درونی‌سازی کنند.

پی‌نوشت: ترجمه بد یک ستاره از امتیاز کتاب کم می‌کند.
        

          دیدن پیام یک دانشجو داغ دلم را تازه کرد. شاید این کتاب برای مطالعه عمومی مناسب‌ باشد اما با وجود کتاب‌های بهتر چندان به درد دانشجوی اقتصاد نمی‌خورد.
        

          خاطرات یک افسر و طراح ایتالیایی که به عنوان مشاور نظامی در دوران محمدشاه قاجار در ایران بوده است. ویژگی قابل توجه کتاب نظرات نویسنده در مورد برخی شخصیت‌ها، تصمیمات و وقایع است که با روایت معمول فاصله دارند.
به عنوان مثال، به قدری امیرکبیر را غیرقابل تحمل می‌دانست که وقتی خبر صدراعظمی او را دریافت کرد، بلافاصله از ایران خارج شد. کلمباری زنبورک را با توجه وضع جاده‌ها سلاح مناسب‌تری برای ارتش ایران می‌دانست چرا که برخلاف توپ‌های سنگین جدید که باید با قاطر و گاری  جابجا می‌شدند، به وسیله شتر‌ها جابجا می‌شدند.
یکی از جالب‌ترین تصاویر کتاب تصویر نوجوانی ناصرالدین میرزاست. این افسر ایتالیایی نوشته است معلم ناصرالدین میرزا پسر خود را هم برای کلاس درس می‌آورد و هنگامی که ولیعهد درس را بلد نیست، پسر خود را تنبیه می‌کند تا درس عبرتی برای ولیعهد باشد.
        

          این کتاب با هدف کارکنان دانشی (اساتید دانشگاه، پژوهشگران، تحلیل‌گران، نویسندگانو دانشجویان) نوشته شده است.
از طرفی تولید فکر و ایده واقعا ارزشمند توسط کارکنان دانشی نیاز بسیار جدی به تمرکز عمیق و فرصتی برای خلاقیت دارد و از طرف دیگر امروزه با در دسترس قرار گرفتن راه‌های ارتباطی سریعتر وسوسه برقراری ارتباطات حرفه‌ای بیشتر فرصت و امکان تمرکز آنان را کاهش داده‌است. ارزش اصلی کتاب پی‌بردن، تذکر و صحبت‌کردن درباره همین موضوع است.
متن کتاب مانند هر کتاب‌خودیاری دیگری است. به‌نظرم در این کتاب متن اولا ابزاری است تا درک شما را به درک نویسنده از این مسئله نزدیک کند و به کار بستن تکنیک‌های آن در مراحل بعدی اهمیت قرار دارد. شاید حتی هیچ‌یک از تکنیک‌ها به کار شما نیاید.
قواعد پیشنهادی کتاب برای افزایش کار عمیق چهار موردند که با دیدن عناوین آن‌ها هم می‌شود محتویشان را حدس زد:
عمیق کار کنید
از سررفتن حوصله استقبال کنید
شبکه‌های اجتماعی را ترک کنید
امور سطحی را از بین ببرید
        

          تاملاتی درباره استبداد و مواجهه با مرگ در آمریکای جنوبی

آمریکای جنوبی برای من سرزمینی است از ناشناخته‌ها و ترکیب‌های عجیب و غریب: استعمار اسپانیا و پرتغال در کنار استعمار  انگلیس، سرزمین تمدن‌های رازآلود سرخپوستی، جنگل‌های بارانی و انبوه با اقوام بدوی در کنار ابرشرکت‌ها، ترکیب نژادهایی ظاهرا ناهمسان و زندگی‌هایی پر از نوسانات اقتصادی و سیاسی زیرسایه دیکتاتوری‌های گوناگون.
شما همین ترکیب را که در نظر بگیرید دیگر نیازی به اضافه کردن جادو ندارید، زندگی در این اوضاع به خودی خود جادویی هست. به نظرم اسم این قلم را جادویی گذاشته‌ایم تا هنگام مواجهه با رویدادها بیش از حد شگفت‌زده نشویم و با گذر از آن‌ها به واقعیت‌ها برسیم. داستان با فراتر رفتن از زمان، مکان، عادات انسانی و تکنولوژی موجود فرصتی منحصر به فرد برای مواجهه ما با مرگ، پیری و دیکتاتوری فراهم کرده است.
داستان به خوبی موفق شده نوعی مسخرگی و دهشتناکی توامان برای دیکتاتور به تصویر بکشد که به نظرم ارزشمند است.
        

          مثل کتاب شکارچی انسان این داستان‌ها حاوی طعم‌های خاصی از زندگی هستند که بیشتر شبیه ادویه‌های تند و تیزی است که برخلاف عادت غذایی همیشگیمان مصرف می‌کنیم. طعمی که شاید برای ذائقه‌مان غریب باشد، اما دیدن زندگی در یکی از متفاوت‌ترین حالت‌های آن برای ما یادآور خود خود زندگی است؛ در هر طعم و شکلی که ظاهر شود.
        

          جلد اول کتاب به پایان رسید. فضای داستان جامعه اشرافی فرانسه است، پر از اشیا لوکس، مهمانی‌های رسمی و شام‌های پر زرق‌و‌برق. به نظرم مهم‌ترین نقاط قوت این رمان ظرافت قلم نویسنده در توصیف وقایع و تمرکز او بر مکالمات درونی شخصیت‌هایی است که آن‌ها را محور داستان خود قرار داده است. تمام داستان سیر پایان ناپذیری از روزمرگی‌ها به نظر می‌رسد که با جدیت به تصویر کشیده شده‌اند طوری که گاهی اوقات آدم حس می‌کند زندگی راوی به فلان سلام و احوال‌پرسی یا نحوه حضورش در فلان مهمانی وابسته است. به نظرم آدم‌های واقعی هم همینطور هستند، وقایع زندگی را خیلی بزرگ می‌بینند، نحوه بیان نویسنده از این نظر هم جالب بود.
جذابیت فصول کتاب برای من سیری نزولی داشتند، فصل اول خیلی جذاب و دقیق به نظر می‌رسید اما رفته رفته موضوعات بی‌ربط‌تر و کم اهمیت‌تر شدند. در فصل آخر احساسات عاشقانه پسربچه‌ای روایت می‌شود، به نظر من نوعی تحمیل احساسات بزرگسالانه به کودک است و اصلا جذاب نیست.
علی‌رغم جذابیت هر صفحه از کتاب به صورت مجزا، گاهی اوقات به نظر می‌رسید که در سیل بی‌پایانی از جزئیات غرق شده‌ایم و اینجا بود که داستان ملال‌آور می‌شد.
در نهایت باید بگویم به نظرم این کتاب مانند عسل است، مزه خوبی دارد اما زیاد خوردن از آن باعث دلزدگی است، باید آن را ذره ذره و با فاصله خورد.
        

          انتخابات، سیاست‌گذاری، تکامل، مخابرات، انتخاب رستوران برای یک شب خانوادگی و پیچیدگی‌های روابط شما با همسایه ی پرسروصدایتان چه ارتباطی می‌توانند با یکدیگر داشته باشند؟ نظریه بازی‌ها می‌کوشد مدلی برای تمامی آن‌ها و بسیاری از روابط انسانی بیابد.
علی رغم عدم استفاده از ریاضیات، نویسنده موفق شده برخی از موضوعات کلیدی و جذاب نظریه بازی‌ها را شرح دهد، هر چند تلاش برای حفظ جذابیت برای تمام خوانندگان و سطحی نکردن مطالب باعث شده فهمیدن بعضی بخش‌ها سخت باشد اما با کمی تامل موضوع برای خواننده روشن خواهد شد.
نقطه قوت جذاب کتاب استفاده از کارتون‌ها برای انتقال مفاهیم است که به درک بهتر کمک می‌کنند.
نظریه بازی‌ها شاخه علمی جوانی است، به همین علت هنوز برای بسیاری از اصطلاحات آن ترجمه مناسبی ایجاد نشده یا بین فارسی‌زبانان معروف و ملموس نیست، این موضوع باعث شده است مطالعه متن کمی پرچالش باشد.
        

          درون‌گراهایی که می‌شناسم معمولا در برابر  انتقاداتی که به این ویژگی آن‌ها می‌شود با زبان می‌گویند که این مجموعه ویژگی‌ها نقطه ضعف نیست، اما فکر می‌کنم ته دل خودشان هم معمولا قدری تردید هست.
این کتاب به رفع آن تردید کمک می‌کند و به نظرم چیز بیشتری نباید از کتاب انتظار داشت. کتاب نوشته نشده که منصفانه باشد، بلکه صرفا خوبی‌هایی از درونگرایی را پشت سر هم ردیف کرده تا دلگرمی‌ای باشد برای این وضعیت که همه به فراخور زمان در حال نمایش خویشند.
        

          آشنایی من با شاهنامه تا امروز سه قسمت اساسی داشته است.

اول: زمانی که کودک بودم، گوش دادن به داستان‌های شاهنامه از زبان پدر و مادر و بعدها مطالعه داستان‌های بازنویسی شده آن برایم بسیار جذاب و شیرین بود. نه به صورت چیزی خاص و منحصر به فرد بلکه مشابه هر دنیای داستانی دیگری که محل زندگی قهرمانان، دیوها و سایر موجودات افسانه‌ای بود.

دوم: چند سال قبل که مشغول کنکور سراسری بودم و هنوز پای درس ادبیات از آن بریده نشده بود یکی از توصیه‌های آن روزها این بود که برای تقویت درک ادبی‌تان گلستان بخوانید. نگاهی به آن انداختم، اما برایم جذابیتی نداشت پس تصمیم گرفتم با کمی شخصی‌سازی پیشنهاد، به سراغ شاهنامه بروم. همین شد که در یک حرکت حساب‌شده سراغ کتابخانه پدرم رفتم و شاهنامه چهار جلدی ژول‌مول را به اتاق خودم منتقل کردم.
از آن پس بود که برای چندین ماه، وعده شاهنامه‌خوانی پیش‌از خواب تبدیل به جذاب‌ترین بخش ثابت در برنامه روزانه‌ام شد. در این مرحله از ابتدای شاهنامه تا گذر سیاوش از آتش را خواندم.

سوم: حدودا آبان سال ۱۴۰۱ بود که پادکست فردوسی‌خوانی آقای امیر خادم فرصتی دوباره برای مواجهه من با شاهنامه فراهم کرد. التهاب آن روز‌ها که به شخصی‌ترین احوال من هم نفوذ کرده بود، باعث شد اینبار فراتر از جذابیت‌های سیر داستانی و هنرنمایی‌های فردوسی متوجه قدرت شخصیت‌های شاهنامه شوم. تصوری که کم‌وبیش تا آن‌روز با خود حمل کرده بودم این بود که در ادبیات سنتی ما بخاطر حضور واضح، پررنگ و قابل تفکیک خیر در کنار شر، قضاوت‌ نهایی راوی و تصمیم درست برای قهرمان روشن است و نباید انتظار به تصویر کشیده شدن پیچیدگی عمل انسانی، که اکثرا در محدوده‌ای خاکستری اتفاق می‌افتد را از آن داشت. اما هر چه جلوتر رفتم و بیشتر درگیر شخصیت‌های دوران پهلوانی و بخصوص رستم شدم دیدم که جذابیت این شخصیت‌ها نه چندان در زور بازوی آن‌ها بلکه در قدرت آن‌ها برای مواجهه با زندگی در انسانی‌ترین حالت آن نهفته است و این گمگشته‌ای بود که من به دنبال آن بودم. دیدم که از جهاتی مواجهه آن‌ها با زندگی، انسانی‌تر از زندگی‌هایی است که امروز برای خود ساخته‌ایم. در این مرحله هم تا اوایل ساسانیان پیش رفتم و امیدوارم فرصتی دیگر برای من فراهم شود که شاهنامه را به پایان برسانم.

در نهایت هم دوست دارم با تقدیر و تشکر از کار گرانبهای آقای خادم با عنوان پادکست فردوسی‌خوانی یاد کنم که فرصت این مواجهه و همچنین آشنایی با جلال خالقی را برای من فراهم کرد.

تصویر از داستان یازده رخ
        

          بار دیگر فهمیدم نقد روانشناختی اهمیت چندانی ندارد و نباید به آن بهای زیادی داد. مگر برای خود مراجع و درمانگرش.
بیشتر نوعی زنگ تفریح یا یک کلاغ، چهل کلاغ سرگرم کننده در مورد فیلسوفان است.
        

          دو دوست پس از سال‌ها در کافه‌ای با یکدیگر ملاقات می‌کنند و یکی برای زنده نگه‌داشتن گفتگو از بانکدار می‌پرسد: یادت می‌آیدجوان که بودی، خود را آنارشیست می‌نامیدی؟ و در ادامه بانکدار توضیح می‌دهد که چرا هنوز هم باید او را آنارشیست دانست و چرا فقط او.

در میان همه چیزهایی که اخیرا در مورد زندگی و معنای آن خواندم، این یکی روی استوارترین زمین ایستاده است و از کوچکترین ادعا دفاع می‌کند.
        

          شخصی به من توصیه کرد که اگر احساس می‌کنی با نیهیلیسم مواجهی شاید این کتاب بتواند کمکی کند.
حدودا نیمی از کتاب را خواندم و آن را ادامه نخواهم داد.
داستان تاریخ‌پژوهی است که زندگی کسل‌کننده خود را با لحنی آهسته توضیح می‌دهد.
غیر از توصیفاتی انگشت‌شمار که از نقطه نظر جالبی بیان شده بودند، که بهترینشان را به عنوان بریده ذکر کردم، برای من کتاب جالبی نبود. شاید به این دلیل که افراد معمولا دوست ندارد از پوچی نهفته در زندگی روزمره بشنوند، هر چند خودشان به آن دچار باشند.