یادداشت محمدمهدی فلاح

        کتاب در دو بخش تنظیم شده است: بخش اول تلاش می‌کند مدعای اصلی رساله یعنی آیرونیک بودن سقراط را در متن رساله‌های مختلفی که کرکگارد منتخب کرده است نشان دهد و با تمایزگذاری بین سه روایت اصلی از زندگی سقراط شروع می‌کند و با بیانی درخشان به تحلیل جزئی رساله‌ها می‌پردازد. در بخش دوم کتاب ولی کار کرکگارد روشن‌سازی مفهوم آیرونی از خلال تأملات فلسفی است که نمونه بارزی از یک تفکر اصیل است. کرکگارد در حقیقت تلاش می‌کند نشان دهد که چگونه، برخلاف نظر هگل، وجه آیرونیک سقراط در بن‌مایه تفکر او قرار دارد و در چه نسبتی با جامعه و دیگری‌های معاصر سقراط است که چنین موضعی قابل فهم است. برای کرکگارد، برخلاف هگل، «نمی‌دانم» سقراطی حقیقتاً مبیّن یک موضع فلسفی است و تلاشی است برای نفی فعلیت جهان پیرامونیش از طریق خود همین فعلیت موجود است. تبیین او از چگونگی به ثمر نشستن این وضع جزء مهم‌ترین دستاوردهای تاریخ فلسفه است که به نظر تاکنون نادیده گرفته شده است. 
پرتویی از روشنایی که بعد از خواندن این اثر بر کل زندگی سقراط می‌افتد بی‌نظیر است: با نگریستن به رسائل سقراط/افلاطون از خلال منظر آیرونیک ترسیم شده در این کتاب است که می‌فهمیم عشق سقراط به چه معنی است، تقابل او با سوفیست‌ها دقیقا بر سر چیست، خطابه سقراطی دقیقاً چه کارکردی دارند و عملاً پروژه‌ای که سقراط دنبال می‌کرده است چه بوده است. فقط با خواندن این کتاب بود که فهمیدم چطور سقراط در تاریخ جاودان شده است و چگونه است که سقراط هنوز هم برای دنیای ما دستاوردهای جدیدی دارد، چیزهایی که عملاً در آکادمی‌های فلسفه به آنان پشت می‌شود و با ارائه نسخه‌های بدلی، جنس اصلی به فراموشی سپرده می‌شود.
برخلاف روایت خود کرکگارد از این اثر که آن را بیش از اندازه هگلی دانسته، بن‌مایه بسیاری از اندیشه‌های بعدی او را می‌توان در این کتاب دید: انضامیمت تفکر، اهمیت پاتوس و شورمندی در فهم حقیقت، سپهرهای مختلف حیات بشر و تأملات راجع به اخلاق. هرچند که کتاب مشخصاً در بعضی‌‌ها موقعیت‌ها با تفکرات بعدی او متفاوت است ولی تکیه بر این مباحث در نوشته‌های اولیه او نشان از اهمیت اساسی این مباحث در نظر کرکگارد دارد. 

پ.ن1.: ای کاش این کتاب را قبل از جلد اول رساله‌ها می‌خواندم، ولی خواندن این کتاب باقی مانده جلد دوم مجموعه رسائل را عجیب متفاوت نشان داده و تمایل برای بازخوانی کل رساله‌ها را برانگیخته است.
پ.ن.2: کتاب از آن جنس رساله‌های دکتری است که قطعاً با مخالفت به ثمر نشسته است، ولی نوشته‌های ناب قطعاً از درون وضعیت‌های سخت برمی‌آیند و در مبارزه با این چارچوب‌های خودساخته علمی است که امکان فراروی و خلق آثار بدیع ممکن می‌شود.