یادداشت امیرعلی ابراهیم زاده

        برتراند راسل را می‌توان مهم‌ترین فیلسوف تحلیلی قرن بیستم دانست. این کتاب او، متفاوت از بقیه آثارش است و راسل در آن سعی دارد که به برخی از مهمترین مسائل فلسفی بپردازد و خواننده را با آن‌ها درگیر کند. اکثر مسائل معرفت‌شناختی هستند و بعضا به متافیزیک و فلسفه زبان هم مرتبط می‌شوند. کافی‌ست اندک آشنایی‌ای با مسائل فلسفه داشته باشید و فهرست را ببینید، شگفت‌زده خواهید شد از این که چه مسائل بنیادینی در قالب یک کتاب گرد هم آمده‌اند. با این حال خواندن کتاب پیشنیازی نمی‌خواهد و برای فرد مبتدی عالی‌ست.

راسل واقعا قلم خوبی دارد و جالب است که نوبل ادبیات هم گرفته. متن کتاب فوق‌العاده روان و ساده‌ست، و ترجیحا اینگلیسی‌اش را بخوانید، من اینگلیسی خواندم و نمی‌دانم کدام ترجمه خوب است ولی منوچهر بزرگمهر، مترجم این نسخه، از پیشگامان فلسفه تحلیلی در ایران بوده و با این وجود نمی‌دانم ترجمه‌اش چگونه است. 
کتاب به شدت منسجم است. راسل در طول فصول مختلف سعی می‌کند نظام معرفت‌شناختی‌اش را بنا کند و قدم به قدم پیش می‌آید. اول از یک شک دکارتی‌طور شروع می‌کند. می‌گوید ببینید، یک میز جلوی من است. میز از زوایای مختلف و در نورهای مختلف رنگش متفاوت دیده می‌شود، شکلش از نقاط مختلف اتاق که می‌بینیم فرق می‌کند، نتیجتا آن چیزی که ما از میز می‌بینیم دقیقا نمی‌تواند خود ویژگی میز باشد... و بعد سوال می‌کند که کلا از کجا معلوم میز یا کلا ماده‌ای هست، و همه اینا ایده‌ها و تصورات ذهن نیستند؟ و در ادامه راهش را کلا از دکارت جدا می‌کند و تلاش کرده به روش خودش نشون دهد کخ میز و کلا ماده، مستقل از ما وجود دارد، و سپس سعی می‌کند به پرسش از چیستی و ماهیت ماده پاسخ دهد، با ایده‌آلیسم (ورژن بارکلی) درگیر می‌شود و از نوعی رئالیسم دفاع می‌کند. پس از آن سعی می‌کند توجیه معرفتی برای اصول کلی و قوانین منطقی یا علمی پیدا کند و نه فقط وجود میز و صندلی، و برای همین به مسئله استقراء می‌پردازد. برای این که استقراء را توجیه کند استدلال می‌کند که استقراء خودش یک اصل کلی‌ست و نیاز به توجیه دارد و خودش هم نمی‌تواند خودش را توجیه کند، برای همین به دانش پیشین متوصل می‌شود و در فصلی جدا به دانش پیشین و چگونگی کسب آن می‌پردازد، سپس می‌رود سراغ مُثُل افلاطونی و دانش ما از مثل افلاطونی... و همین جور قدم به قدم پیش می‌آید و معرفت‌شناسی‌اش را می‌سازد. خودم اگر بودم شاید به چند مسئله از فلسفه دین، اخلاق یا ذهن هم می‌پرداختم، ولی خب انسجام کتاب به هم می‌ریخت و اینقدر تمیز مثل دومینو درنمی‌آمد.

چه مبتدی هستید و چه شاخ فلسفه، کتاب راسل را حتما بخوانید، خالی از لطف نیست :) آشنایی با معرفت‌شناسی و آراء یک فیلسوف درجه یک خیلی مفید است. کتاب راسل ارزشمند است، چون واقعا راسل مسئله‌محور و مستدل پیش می‌رود و نه فرد محور، و مسائلش هم به یکدیگر مرتبط هستند. راسل به افراد مختلف، از افلاطون تا کانت ارجاع می‌دهد، ولی فقط وقتی که بخواهد از محتوای تولید شده توسط آن‌ها استفاده کند. درباره افراد داستان نمی‌گوید و پروژه کلی‌‌اش را فدای داستان‌گویی نمی‌کند. خلاصه این که اگر می‌خواهید همچون فیلسوفی واقعی با مهمترین مسائل فلسفی درگیر شوید، راسل شما را به بهترین نحو همراهی خواهد کرد.