یادداشت فاطمه ملکی

        کتاب ندای کوهستان (And the Mountains Echoed) اثر خالد حسینی است که توسط مهدی غبرایی ترجمه شده و یکی دیگر از آثار ارزشمند او محسوب می‌شود. این اثر در سال ۲۰۱۲ منتشر شد و شامل داستان‌ها و روایت‌هایی است که غالباً با روایتی احساسی و انسان‌دوستانه، به مسائل انسانی، هویت و ریشه‌های فرهنگی می‌پردازد.
محور اصلی کتاب:
کتاب ندای کوهستان؛ مجموعه‌ای از داستان‌ها است که در آن خالد حسینی به شکلی هنرمندانه و عمیق، زندگی در محیط‌های کوهستانی، آداب و سنت‌ها، باورها و چالش‌های جامعه‌های روستایی و عشایری افغانستان را به تصویر می‌کشد. این کتاب بیشتر نگاهی  دارد به ریشه‌های عمیق و اصیل فرهنگی، تاریخی و انسانی مناطق کوهستانی افغانستان و روایت‌هایی است که در فضای فرهنگی و طبیعی آنجا جریان دارند. حسینی که نویسندۀ مورد علاقه من هم هست در این اثر خود نشان می‌دهد چگونه محیط طبیعی(جغرافیا) و فرهنگ منطقه، بر رفتار، روابط خانوادگی، باورها و سرنوشت شخصیت‌ها تأثیر می‌گذارد. تمرکز اصلی داستان‌ها بر ارزش‌هایی چون خانواده، احترام، وفاداری، عشق، مبارزه و امید است که در دل این مناطق سخت و چالش‌برانگیز، به شکل عمیقی جریان دارد. 

کتاب «ندای کوهستان» بر خلاف دو اثر دیگر حسینی(بادبادک باز و هزار خورشید تابان)، ساختاری مجموعه‌ای دارد، یعنی مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه یا روایت‌های جداگانه که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند، اما در مجموع یک نگاه کلی و جامع نسبت به جامعه و فرهنگ کوهستانی افغانستان را ارائه می‌دهند. نویسنده در این اثر هم از زبانی ساده و روان برای بیان جزئیات زندگی شخصیت‌ها استفاده کرده است. او مثل همیشه، استادانه توانسته احساسات عمیق و زندگی روزمره مردم کوهستانی را به وضوح و با جزئیات بیان کند، به گونه‌ای که خواننده احساس می‌کند خودش در دل کوه‌ها و در کنار شخصیت‌ها قرار گرفته است. از ویژگی‌های متمایز این اثر می‌توانم، توجه نویسنده به بیان جزئیات بسیار در مسائل فرهنگی و سنت‌ها، لباس‌ها، مراسم و زبان محلی منطقه، ارزش‌های معنوی و فرهنگی، هویت و اصالت شخصیت‌ها در روایت‌ها اشاره کنم. 

موضوعات کلیدی در «ندای کوهستان» وجود دارند، عبارتند از: 
1. نقش محیط طبیعی و جغرافیا
2. میراث فرهنگی و سنت‌ها 
3. معنای خانواده، عشق و وفاداری  
4.مبارزه با سختی‌ها و امید به آینده 
   
البته، در کنار تمام تحسین‌هایی که کتاب «ندای کوهستان» دریافت کرده، نقدهایی هم به آن وارد شده است. این نقدها بیشتر بر جنبه‌های ساختاری، روایی و تا حدی هم محتوایی کتاب تمرکز دارند. در مواردی ساختار غیرمتمرکز و پراکندگی روایی وجود دارد. به این دلیل که داستان از چندین روایت مختلف تشکیل شده و بین شخصیت‌های گوناگون در طول زمان جابجا می‌شود و فاقد یک محور اصلی قوی است که همه داستان‌ها را بهم پیوند دهد. حسینی در پرداختن به بعضی از شخصیت‌های کتاب به خوبی نتوانسته تعادل ایجاد کند و گاهی بروز عواطف و احساسات در یک سطح غیرواقعی به نظر می‌رسد. در مقایسه با دو رمان دیگر حسینی که بیشتر به مسائل سیاسی و اجتماعی افغانستان پرداخته بود در این اثر تمرکز بر روی روابط انسانی و تجربیات فردی است با اینکه روایت‌ها همچنان در افغانستان اتفاق می‌افتند. این بخش از نقد من کاملا سلیقه‌ای است و دوست داشتم در کنار فهم از زندگی و آداب ورسوم مردم افغانستان با مسائل دیگر سیاسی و اجتماعی که حقیقتا آمیخته است با زندگی مردم است، روبرو شوم. 
با این حال، کتاب ندای کوهستان یک رمان خواندنی و تامل‌برانگیز است که مخاطب را با خود تا آخرین صفحۀ کتاب همراه می‌کند. 
________________
فاطمه ملکی 
9 تیرماه 1404