بریده‌های کتاب محمدصدرا

کمبود اطلاعات ویژگی اساسی دنیای سیاست است، یعنی تصمیم‌گیران هیچ وقت اطلاعات کافی مربوطه را در دست ندارند. آن‌ها باید براساس اطلاعات ناقص، به روابط علی و معلولی پی‌ببرند؛ کاری که با نظریه ممکن می‌شود.

این چشم‌ها، شاید در خلال یک سال، یا شاید کمتر، نابینا خواهند شد و همینطور آتش درون قلبش نیز خاموش. نه، هیچ انسانی نمی‌تواند تا دیر هنگام زندگی شعله‌ورش را تحمل کند.

مسیحیان نخستین از من بهتر و کامل‌تر بودند و از هرگونه انگیزه و خواست ناپسند عاری، و به آلاتی مجهز بودند که من از آن‌ها محروم هستم آلات و ادواتی که آن‌ها را از فرو افتادن از ملکوت و سقوط در زندگی روزمره و ره کاستی گرفتن و به بینوایی و نگون بختی افتادن باز می‌داشت؟ آیا قهرمانان، قدیسین و اولیاء با گناه اصلی بیگانه بوده‌اند؟ آیا تقدّس و نجابت فقط ویژه عده‌ای انگشت شمار و برگزیده یا نخبه است؟ آخر چرا؟ اگر من یکی از برگزیدگان نیستم چرا انگیزه زیبایی و تعالی در نهاد من به ودیعه گذاشته شده است؟ پس چرا اشتیاق شورانگیز و دردآور برای رسیدن به تزکیه به نیکی و نیک اندیشی و پرهیزگاری در من بسیار شدید است؟ آیا مایه تمسخر و استهزاء شده‌ام؟

ادیپ برای آنکه شادکام زندگی کند شاید یک چشم هم برایش زیادی بود، اما این چشم زیاد داشتن شرط بنیادین تمام پرسشگری‌ها و دانایی‌هاست.

در نتیجه سقراط‌باوری وسیله پیشگیری نامناسبی در برابر خطر نیهیلیسم است، چرا که فرهنگ سقراطی هنگامی که "خدا-کودک" به ضربتی یکی از قلعه‌های شنی خود را ویران می‌کند در معرض تروماهای فاجعه‌آمیز و غیرمترقبه است.

در رمان شاعرانه هولدرلین، هیپریون، قهرمان یونانی داستان که نام اثر را بر خود دارد، تنهایی شدیدی را تجربه می‌کند. او خود را «تنها می‌یابد، «غریب» و «گوشه نشین در جهان زیبا» یک «طرد شده از بوستان طبیعت» و این بدان سبب است که او با ترک بهشت یونانی خویش و تحصیل دانش در آلمان عقلانیت آپولونی به دست آورده است. هیپریون میگوید به واسطه آنکه حقیقتاً عاقل شدم یاد گرفتم ... به کلی خودم را از آنچه پیرامونم است جدا کنم.» به بیان دیگر، جهان آپولونی افراد جهانی است که فقط یک فرد یکه را به عنوان «من» برمی‌گزیند و باقی جهان را به عنوان «غیرمن» مشخص می‌کند این جهانی است که در آن فقط یک فرد «سوژه» است و تمام باقی جهان در آن «ابژه» هستند همین جدایی از باقی طبیعت است که هیپریون یا همان هولدرلین در شوق غلبه بر آن‌اند. او در شوق پایان تبعید خویش است در شوق «یکی شدن با هر آنچه می‌زید».

وقتی جیمز اول پادشاه انگلستان که روحانی بدنام و فاسدی را صاحب مقام کرده بود در چاق شدن یکی از اسبهایش به مشکل خورد آرچیبالد آرمسترانگ دلقک دربار به او پیشنهاد داد تنها کاری که باید بکند این است که حیوان را به مقام اسقفی برساند این گونه حیوان بی‌درنگ به وزن لازم می‌رسد.

اسمیت صراحتاً ادعا می‌کند که «مراقبت از سعادت عام همه موجودات عاقل و دارای نیت خیر کار خداست، در حالی که به انسان بخشی به مراتب پست‌تر اما بسیار مناسب‌تر با ضعف قوا و محدودیت ادراک او تخصیص یافته است، یعنی مراقبت از منافع و خوشبختی خانواده و کشورش.

محدودیت بنیادین عقل بشر در مواجهه با راز ناشناخته‌ای که گرداگرد مقصود الهی را فراگرفته بر پیشانی‌مان مهر شده است.

ارسطو می‌گوید برانگیخته شدن عواطف تراژیک نه تنها اصلاً ما را در زندگی ناتوان نمی‌سازد، بلکه توان ما را برای مواجهه با آن افزایش می‌دهد. آنچه به واقع ما را ناتوان می‌سازد دقیقاً همان سرکوبی است که افلاطون به خطا توصیه می‌کند.

استارباک خطاب به او [آخاب] بانگ برمی‌آورد که از این تعقیب بدفرجام بازگردد زیرا موبی‌دیک او را نمی‌جوید و این اوست که دیوانه‌وار پی موبی‌دیک را گرفته؛ و این سخن استارباک بی‌دلیل ،نیست زیرا موبی‌دیک بی‌توجه به آخاب و پی‌کواد از کشتی جلو می‌افتد و پیشاپیش آن شنا می‌کند انگار عزم کرده باشد با جنازه‌ای که بر دوش دارد «بگریزد» (ص ۷۳۴). این همان بی‌اعتنایی موبی‌دیک به آخاب و به عبارت دیگر على‌السويه بودن ما و نیاتمان برای جهان هستی است. آخاب می‌خواهد چشم در چشم موبی‌دیک بدوزد... اما موبی‌دیک اساساً وقعی به او نمی‌نهد و هرچه می‌کند از سر طبیعت خود می‌کند مثل همان گربه‌ای که گویی موش گرفته به دهان را تکان می‌دهد یا مثل تیری که از چله کمان رها شده یا مثل ماشین چمن‌زنی که نیزهٔ علف را درو می‌کند.

آخاب به روایتی مهم‌ترین شخصیت رمان است. او به دنبال تعین نهایی و معنای واپسین و قطعیتی است که به زعم ملویل ابداً در جهان بی‌رنگ و بی‌اعتنای بیرون وجود ندارد... او در روز نخست تعقیب موبی دیک در پاسخ به استارباک که از شگون بد سخن می‌راند چنین می‌گوید: "اگر ایزدان صلاح بدانند با آدمی صریح سخن بگویند منت گذاشته، صریح سخن می‌گویند؛ نه اینکه سر تكان بدهند و نشانه شوم خاله زنک‌ها را تحویل بدهند."

تأکید بیش از حد بر حقیقت سوبژکتیو راه را بر بینا-سوبژکتیویته می‌بندد و بنا بر واژگانی که در شرح موبی‌دیک دیده‌ایم از گشودگی و حالگردی ممانعت می‌کند. در نتیجه این نسخه از مسیحیت به افرادی میدان می‌دهد که خودشان به همان خدای واحد خالق تبدیل می‌شوند و نیازی به اقناع دیگران و گفت وگو با آنان احساس نمی‌کنند.

حال در خصوص شعر، اشکال شعر در اینکه بر مبنای الهام است و نه تخنه‌ای حقیقی باید این باشد که گرچه شاعران شاید بسیاری حقایق، حتى حقایق عمیق را به دست می‌دهند چنان که شهرت آن‌ها نیز مبتنی بر همین موضوع است، اما مانند طالع‌بینان و غیب‌گویان نمی‌توان برای انجام دادن مداوم کاری بر آن‌ها تکیه کرد. برخی از نطق‌های آن‌ها که به نظر عمیق می‌رسند، ممکن است یاوه محض باشند.

ای اهب لعنت به من اگر خلاف بگویم که کارت درست است. در بازی زندگی کن و در آن بمیر!

بدین‌سان می‌بینیم که ستون فقرات عظیم‌ترین موجودات زنده هم آخرالامر به قدری باریک و کاهیده می‌شود که اسباب‌بازی کودکان می‌گردد.

پس ای صیاد، مهارت نیست که پیروزی را نصیب تو می‌کند، ضرورت‌های بزرگ قرعه به‌نام تو می‌زنند.

آری، ای خاکیان نادان، طوفان نوح هنوز فرو ننشسته است؛ دو سوم دنیای زیبا را همچنان پوشانده است.

اگر ما اجازه نداشته باشیم آنچه را که بر سرمان آمده احساس و ابراز کنیم، زندگی‌مان بی‌معنا می‌شود.

"هیچ محدودیتی روی میزان پولی که بانک‌ها می‌توانند با اطمینان خلق کنند وجود ندارد، مشروط بر آنکه گام‌های خود را با هم و به‌طور هماهنگ بردارند." به نقل از جان مینارد کینز