بریده‌ کتاب‌های مدیر مدرسه

و یک مرتبه به صرافت افتادم که از اول سال تا به حال بچه‌های مدرسه را فقط به اعتبار وضع مالی پدرشان قضاوت می‌کرده‌ام. درست مثل این پسر سرهنگ که به اعتبار کیا بیای پدرش درس نمیخواند. دیدم در تمام این مدت هر کدام که پدرششان فقیر تر است به نظر من، باهوش‌تر، تربیت‌پذیرتر، و با چشمانی درخشان‌تر می‌آمده‌اند؛ و آن‌ها که پدرشان دستی به دهان دارند کندتر و خرفت‌تر و بلغمی‌مزاج‌تر و نومید کننده تر از دیگران.

آدم وقتی معلم است متوجه این چیز‌ها نیست، چون طرف مخاصم است. باید مدیر بود، یعنی کنار گود ایستاد و به این صف‌بندی هر روزه و هر ماهه معلم و شاگرد چشم دوخت تا دریافت که یک ورقه دیپلم یا لیسانس یعنی چه! یعنی تصدیق به اینکه صاحب این ورقه دوازده سال یا پانزده سال تمام و سالی چهار بار یا ده بار در فشار ترس قرار گرفته و قدرت محرکش ترس است و ترس است و ترس!!! --- به این ترتیب یک روز بیشتر دوام نیاوردم. چون دیدم نمی‌توانم قلب بچه‌گانه‌ای داشته باشم تا با‌ آن ترس و وحشت بچه‌ها را درک کنم و همدردی نشان ‌بدهم. --- وانگهی معلم‌ها هم حق داشتند. وقتی بچه بوده‌اند و مدرسه می‌رفته‌اند لابد کتک خورده بوده‌اند که حالا باید بزنند و اگر ترکه‌ها را شکسته‌ای ناچار با نمره باید بزنند. --- اینجوری بود که کم‌کم می‌دیدم حتی مدیر مدرسه هم نمی‌توانم باشم.

ده سال تجربه این حداقل را به آموخته بود که اگر معلم‌ها در ربع ساعت های تفریح نتوانند بخندند، سرکلاس بچه‌های مردم را کتک خواهند زد و اگر خستگی بار علم را ضرب متلک از تن و مغز یکدیگر بیرون نکنند ،سرکلاس خوابشان خواهد گرفت.

ده سال آزگار از پلکان ساعات و دقایق عمرت هر لحظه یکی بالا رفته و تو فقط خستگی این بار را هنوز در تن داری. این جوجه فکلی و جوجه‌های دیگر که نمیشناسیشان همه از تخمی سر دراورده اند که روزی حصار جوانی تو بوده و حالا شکسته و خالی مانده.

یا وِل کن برو یا قدم اوّل را بردار.

یا ول کن و برو، یا قدم اول را بردار...!!

بگذار هی معلم‌ها بروند و زور بزنند و مغز بچه‌های مردم را آبکش معلومات خودشان بکنند و تازه موقع امتحان هم سرخری مثل تو داشته باشند که مدیری؛ و تو درست مثل یک وزیر در اطاق را روی خودت ببندی و شخصیت هر بچه را با تمام سلیقه‌ها و ذوقها و بی‌ذوقی‌ها به اسم نمره انضباط در قالب یک عدد سر به هوا روی کاغذ بگذاری...

فکرش را که میکردم میدیدم، در هر خراب‌شده‌ای از گوشه‌های زندگی که افتاده باشی، کم‌کم چنان در ابتذال فرومیروی و چنان عادتت میشود که حتی نمیخواهی داد بزنی.

بچه‌ها التماس می‌کردند ، گریه می‌کردند؛ اما دستشان را هم دراز می‌کردند. نزدیک بود داد بزنم یا لگد بزنم و ناظم را پرت کنم آن طرف. پشتش به من بود و من را نمی‌دید. ناگهان زمزمه‌ای توی صف‌ها افتاد که مرا به صرافت انداخت که در مقام مدیریت مدرسه به سختی می‌شود ناظم را کتک زد. این بود که خشمم را فرو خوردم و آرام از پله‌ها رفتم بالا. ناظم تازه متوجه من شده بود. در همین حین دخالتم را کردم و خواهش کردم این‌بار همه‌شان را به من ببخشند. نمی‌دانم چه کار خطایی از آنها سر زده بود که ناظم را تا این حد عصبانی کرده بود. بچه‌ها سکسکه‌کنان رفتند توی صف‌ها و بعد زنگ را زدند و صف‌ها رفتند به کلاس‌ها و دنبالشان هم معلم‌ها که همه سر وقت حاضر بودند. نگاهی به ناظم انداختم که تازه حالش سر جا آمده بود و گفتم در آن حالی که داشت، ممکن بود گردن یک‌کدامشان را بشکند. که یک مرتبه براق شد: «اگه یک روز جلوشونو نگیرید سوارتون میشند آقا. نمی‌دونید چه قاطرهای چموشی شده‌اند آقا.» . . . یادم هست آن روز نیم‌ساعتی برای آقای ناظم صحبت کردم. پیرانه و او جوان بود و زود میشد رامش کرد.بعد ازش خواستم که ترکه‌ها را بشکند...

می‌دیدم که این مردان آینده، در این کلاس‌ها و امتحان‌ها آن‌قدر خواهند ترسید و مغزها و اعصاب‌شان را آن‌قدر به وحشت خواهند انداخت که وقتی دیپلمه بشوند یا لیسانسیه، اصلا آدم نوع جدیدی خواهند شد. آدمی انباشته از وحشت! انبانی از ترس و دلهره. آدم وقتی معلّم است، متوجه این چیزها نیست. چون طرف مُخاصم است. باید مدیر بود، یعنی کنار گود ایستاد و به این صف بندی هر روزه و هر ماهه‌ی معلم و شاگرد چشم دوخت تا دریافت که یک ورقه‌ی دیپلم یا لیسانس یعنی چه! یعنی تصدیق به این که صاحب این ورقه دوازده سال یا پانزده سال تمام و سالی چهار بار یا ده بار در فشار ترس قرار گرفته و قدرت محرکش ترس است و ترس است و ترس.

مدرسه دو طبقه بود و نوساز بود و در دامنه ی کوه تنها افتاده بود و آفتاب رو بود. یک فرهنگ دوست خرپول عمارتش را وسط زمین های خودش ساخته بود و بیست و پنج ساله در اختیار فرهنگ گذاشته بود که مدرسه اش کنند و رفت و آمد بشود و جاده ها کوبیده بشود و اینقدر از این بشودها بشود تا دل ننه بابا ها بسوزد و برای اینکه راه بچه هاشان را کوتاه کنند بیایند همان اطراف مدرسه را بخرند و خانه بسازند و زمین یارو از متری یک عباسی بشود صد تومان. یارو اسمش را هم روی دیوار مدرسه کاشی کاری کرده بود. به خط خوش و زمینه ی آبی و با شاخ و برگی.

باید مدیر بود، یعنی کنار گود ایستاد و به این صف بندی هر روزه و هر ماهه ی معلم و شاگرد چشم دوخت تا دریافت که یک ورقه ی دیپلم یا لیسانس یعنی چه! یعنی تصدیق به اینکه صاحب این ورقه دوازده سال یا پانزده سال تمام و سالی چهار بار یا ده بار در فشار ترس قرار گرفته و قدرت محرکش فقط ترس است و ترس است و ترس!

هر تکه از وجودت را با مزخرفی از انبان مزخرفاتت، مثل ذره ای روزی در خاکی ریخته ای که حالا سبز کرده. ...فکر نمیکنی حالا دیگر مثل این لاشه‌ی منگنه شده فقط رنگی از لبخند تلخی ، روی صورتت داری و زیر دست این جوجه‌های دیروزخ افتاده‌ای؟ .. ده سال آزگار از پلکان ساعات و دقایق عمرت هر لحظه یکی بالا رفته و تو فقط خستگی این بار را هنوز در تن داری‌ این جوجه فکلی و جوجه‌های دیگر که نمیشناسی‌شان، همه از تخمی سر درآورده‌اند که روزی حصار جوانی تو بوده و حالا شکسته و خالی مانده.

خیلی زود فهمیدم که ظهر در مدرسه ماندن هم مسئله‌ کفش بود. هر که داشت نمی‌ماند.

برایت شخصیت و اهمیت می‌تراشند. عین بادکنک بادت می‌کنند و می‌بندند به شاخه اقاقیا که گله به گله تیغ دارد. موقعیتی که برایت ساخته‌اند نمیگذارد بفهمی چه‌خبر است.

باید مدیر مدرسه بود تا دانست که اولیاء طفل،، چه راحت تن به کوچکترین خرده‌فرمایش‌های مدرسه‌ها می‌دهند.

مسخره‌ترین کارها آن است که کسی به اصلاح وضعی دست بزند اما در قلمروی که تا سر دماغش بیشتر نیست.